نوع برخورد با خشم کودکان و نوجوانان

چاپ

اسماعیل درمان

  قبل از اینکه فکر کنید خشم در کودکان و نوجوانان ناشی از یک اختلال روانی است، باید متوجه باشید که خشم در ابتدا یک عکس‌العمل طبیعی عاطفی است و در بسیاری موارد به اختلالات روانی ارتباطی ندارد، مگر اینکه خلاف آن تشخیص داده شود و مشخص شود که خشم کودک یا نوجوان واقعا غیرعادی است.

  رفتاری که با خشم فزاینده و غیرعادی همراه است بیشتر ناشی از نقص در روابط خانوادگی، عدم آگاهی از برخورد درست با مشکلات و استفاده از خشونت برای حل مشکلات، نداشتن معلومات کافی از نیازمندی‌های مربوط به رشد و بلوغ، و مشکلات محیطی است که هر کدام بر طفل و نوجوان فشار وارد می‌کند.

  همانطور که در نوشته‌های قبلی اشاره شده است، کودکان و نوجوانان ما در معرض فشارهای زیادی اند که هم از طریق محیط و هم توسط خانواده بر آنها اعمال می‌شود. درین میان، اگر فامیل برای پشتیبانی و درک فرزندان تلاش نکند، در آنصورت کودک و نوجوان بنیادی‌ترین سیستم حمایتی و نزدیک‌ترین افراد فامیل را از خود دورتر احساس می‌کند، حسی که می‌تواند منجر به سوءتفاهم بیشتر و حتا به مشکلات جدی‌ای چون افسردگی منجر شود.

  آنچه اینجا می‌خوانید توصیه‌های کلی در برخورد با رفتار خشم آلود کودکان و نوجوانان اند. در موارد شدیدتر توصیه می‌شود از داکتر فامیلی یا مشاور کمک گرفته شود.

یکم – رفتار خوب فرزند خود را مورد تحسین قرار دهید

 برایش با وضاحت بگویید که از کدام رفتارش خوش تان آمده است. جملاتی چون “دختر بسیار خوبی شدی، از تو راضی هستم” و یا “بچه‌ی باادبی باش تا مرا سربلند کنی” توصیه‌های بسیار کلی هستند و کودک و نوجوان از این توصیه‌ها گیج می‌شود. بهتر است بسیار ساده مشخص کنید چه چیزی مورد پسند شما قرار گرفته است. مثلا بگویید: “از اینکه صبر کردی تا من صحبتم را خلاص کنم و بعداً تو گپ بزنی، تشکر می‌کنم” یا “خوشحالم از اینکه وقتی به تو حرفی می‌زنم، به حرفم توجه می‌کنی و نیازی نیست که گپ خود را تکرار کنم.”

دوم – بیش از اندازه سختگیری نکنید

 اگر اشتباهی از او سر میزند، همیشه آنرا یادآوری نکنید، بخصوص در مقابل افراد دیگر و مهمانان شروع به بدگویی نکنید، چون سبب شرم و تحقیر او می‌گردد و اگر به خاطر موقعیت و سن شما ابراز نظر نمی‌کند، دلیل این نیست که عصبانی نشده است! ولی نظر به نوعیت رابطه، او خشم خود را فروخورده و بعد آنرا به اشکال مختلف دیگر تبارز می‌دهد. کوشش کنید بعضی از اشتباهات را نادیده گرفته و بعد بطور غیرمستقیم به او بفهمانید که از رفتارش ناراضی هستید (نوع رفتار را مشخص کنید) و دوست دارید طور دیگری رفتار کند. درین‌صورت دلیل خود را نیز بگویید تا نوجوان فکر نکند شما همیشه نظر خود را بر او تحمیل می‌کنید.

سوم – در صورت امکان برای فرزندان وسایل بازی و ورزش را مهیا کنید

 یکی از نکات مثبت وسایل بازی این است که قدرت خلاقیت را افزایش داده و کودکان بدین‌وسیله احساسات و عواطف خود را ظاهر ساخته و در باره‌ی آنها حرف می‌زنند. لازم نیست پول هنگفتی را صرف خرید وسایل بازی یا ورزش کنید. گاهی یک توپ فوتبال یا یک کتاب قصه یا یک تخته بازی کافیست تا فرزند تان توسط آن سرگرم شده و توان جسمی و قدرت خلاقیت و تخیل خود را پرورش دهد.

چارم – در صورت امکان، محیط را متناسب با نیاز فرزند خود تغییر دهید

 در بسیاری مواقع، افراد بزرگسال خانواده در حین مهمانی یا صحبت با همدیگر متوجه اولاد خود نشده و زمینه‌ای را مساعد نمی‌سازند تا فرزندان شان از زمان استفاده مناسبی کنند. بعضی از والدین با نشاندن طفل در مقابل تلویزیون برای ساعتها از او انتظار دارند تا آرام باشد و مزاحم گفتگوی چهار تن بزرگ فامیل یا مهمانها نشود، یا اینکه به کوچه رفته و در آنجا بازی کند. درست است که بسیاری از خانواده‌های ما با محدودیت‌های بسیاری مواجه اند، ولی در مواردی در چهارچوکات همین محدودیت ها نیز می‌شود خلاقیت خود را به کار گرفت. مثلا دعوت کردن از یک دوست همسن و سال طفل تا با هم در اتاق دیگر یا حویلی بازی کنند یا به همدیگر کتاب بخوانند و از رویاها و تجربیات خود بگویند.

پنجم – وقتی فرزند شما عصبانی می‌شود شما کوشش کنید عصبانی نشوید

 شاید بگویید چطور ممکن است در برابر عصبانیت او خشمگین نشد؟ یکی از روشهای خوب این است که از آن موقعیت خود را برای مدتی دور کنید و بعد که آرام شدید درین مورد با فرزند خود گفتگو کنید. تاکید می‌شود تا از کلی‌گویی پرهیز کنید، مثلا نگویید “تو مرا عصبانی میکنی” یا “رفتارت ناپسند است” بلکه بهتر است مشخص کنید که “اینکه با خواهر کوچک خود درست حرف نزدی و او را تحقیر کردی، ناراحت شدم” یا “مادرت از تو خواسته بود که تا ساعت شش به خانه بیایی تا در تنظیم خانه او را کمک کنی، ولی تو بدون اینکه اطلاع بدهی دو ساعت تاخیر داشتی” و…

اگر فرزند تان کوچکتر است، به آنها نزدیک شده و او را در آغوش گرفته و نوازش کنید تا احساس امنیت کند و با خیال راحت‌تری با شما حرف بزند.

ششم – به فعالیت، دیدگاه، و موفقیت فرزند خود توجه کنید

 شاید بارها دیده اید که فرزندان با تمام اهمیت و بار مسوولیتی که برشانه‌های نحیف خود حمل می‌کنند مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار می‌گیرند. خوب است تا به فعالیت شان توجه نشان دهید، نظر خود را در مورد کاری که انجام می‌دهند ابراز کنید. مثلا اگر طفل شما رسم می‌کشد یا کارخانگی خود را انجام می‌دهد، علاقه‌ی خود را نسبت به آن نشان دهید. برای فرزند نوجوان خود فرصت بدهید تا اظهار نظر کند و بداند که نظر و حضور او در خانواده مهم شمرده می‌شود. این سبب می‌شود تا صمیمیت بین شما بیشتر شده و فرزند تان نگرانی‌ها، خوشی‌ها، تصامیم، و آرزوهای خود را شریک بسازد و مشورت بگیرد.

هفتم –  “نی” گفتن را آموخته و به کار گیرید

وقتی با فرزند خود مخالفت می‌کنید و دلیل مخالفت خود را می‌گویید، ولی او می‌خواهد کله شقی کرده و با خشم حرف خود را به کرسی بنشاند، خوب است که با صراحت و مکرر عدم توافق خود را بدون اینکه عصبانی شوید ابراز کنید. مثلا بگویید “من می‌دانم که عصبانی شدی یا می‌خواهی با خشم کاری را که دلت می‌خواهد انجام بدهی، ولی جواب من منفی است. دو ساعت وقت برای تماشای تلویزیون تمام شد. حالا باید استراحت کنی/کارخانگی خود را تمام کنی/به مادر یا پدر کمک کنی و…”

هشتم – اگر عصبانی استید، دلیل عصبانیت خود را بگویید

 مثلا روز سختی را پشت سر گذاشته اید. پول کافی برای خرید مایحتاج منزل نداشته اید و یا هر مشکل دیگری که سبب عصبانیت شما گردیده است. بدترین شیوه این است که خشم خود را روی فرزندان خود خالی کنید. اگر طفل شما متوجه شد که ناراحت استید، به عوض اینکه سرش فریاد بکشید، برایش توضیح بدهید که چرا خشمگین شده اید. یا بعد از اینکه آرام شدید برایش قصه کنید. در غیراین‌صورت، عصبانیت شما سبب خشم و ناراحتی فرزندان تان نیز خواهد شد و حتا احتمال دارد که فرزندان بزرگتر این رفتار را تقلید کرده و با خواهر و برادر کوچکتر خود با خشونت رفتار کنند.

نهم – برای فرزند خود جایزه در نظر بگیرید

 به فرزند خود یاد دهید که اگر در رفتار خود از حوصله و احترام و ادب کار گرفت، در آنصورت مستحق پاداش خواهد بود. یکی از روش‌های خوب استفاده از تخته‌ی ستاره هاست که در برابر هر کار مثبت یک ستاره بر روی تخته گذاشته شده و در پایان هر روز یا هفته با توافق متقابل به کودک یا نوجوان یک جایزه تعلق می‌گیرد.

اینها چند توصیه کلی در محدود کردن عصبانیت و رفتار خشمگینانه با کودکان و نوجوانان اند. در صورتی‌که خشم فرزندان خارج از کنترول بوده و غیرعادی به نظر می‌رسد، در آنصورت بهتر است با یک متخصص مشورت شود.

یادداشت: نشر مطالب روان آنلاین با ذکر منبع آزاد است.