صحت روانی کودکان در حوادث غیرمترقبه

ویرایش: اسماعیل درمانchildren, crisis, psychology

طی شدن مراحل طبیعی دوران کودکی برای رشد و تکامل شخصیت هر فرد ضروری است. بنابر این، محروم کردن اطفال از نیازهای روانی این دوران، به اندازه‌ی محروم کردن آنان از غذا و لباس، مهم و زیان‌ بار خواهد بود

در جامعه‌ی که دستخوشِ یک حادثه‌ی غیرمترقبه شده، کودکان بازمانده که عزیزان خود را از دست داده اند، مجبور اند در شرایط جدید و متفاوت از شرایط قبلی زندگی کنند و اگر نیازهای خاص این قربانیان فوراً و بطور جدی برطرف نشوند، قطعاً روند تکاملی رشد آنان به شکل درست طی نشده و در آینده نزدیک یا دور منجر به بروز عوارض جدیِ روحی یا جسمی در آنها خواهد شد.

کمک به کودکان و نوجوانانی که با حوادث غیرمترقبه‌ی چون زلزله یا بحران های دیگر در زندگی برای غلبه بر مشکلات روانی ناشی از مواجهه با صحنه‌های حادثه، یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که والدین، سرپرست خانواده، یا متخصصان صحت روانی با آن رو به رو هستند.

تحقیقات نشان داده اند که واکنش های افراد در مواجهه با حوادث بسیار متفاوت است. مثلا برخی کودکان تنها دچار نگرانی می‌شوند و خاطرات تلخی در ذهن آنان ایجاد می‌شود. این گروه با کمی حمایت روانی به مرور زمان بهبود می یابند. اما برخی کودکان بطور عمیق دچار مشکل می‌شوند. واکنش به حادثه ممکن است بلافاصله و یا روزها و حتی هفته‌ها پس از سانحه بروز کند.

علایم صدمات روانی در اطفال کمتر از ۲ سال:

در کودکان کمتر از دو سال که در حوادث، والدین و عزیزان خود را از دست داده اند، رفتارهای روحی ذیل بروز می کنند:

–  گریه و بی قراری

– بی علاقگی به آنچه که در اطرافش اتفاق می افتد یا ترس از محیط اطراف

– اختلال در خواب و اشتها

– وقفه یا تأخیر در سیر رشد رفتاری آنان مانند زمان شروع خندیدن، زمان شروع نشستن، راه رفتن و تکلم و…

– فقدان عکس العمل نسبت به محرک های طبیعی

-پسرفت تکاملی، مانند توقف در راه رفتن و تکلم

  اختلالات روانی در اطفال ۲ تا ۴ ساله

استرس و اختلالات روانی کودکان سنین ۲ تا ۴ سال، در مواجهه با حوادثی که منجر به از دست دادن والدین و دیگر اعضای خانواده‌ی آنها شده باشد ، با علایم زیر بروز می نماید:

– بازگشت به مراحل اولیه‌ی رشد ، مثلاً تکلم به شیوه ابتدایی (کودکانه)

– مکیدن شستِ دست

– شب ادراری

– بی اختیاری دفع مدفوع

– کابوس های شبانه

– ترس از اشیای خیالی

– پرخاشگری نسبت به دیگران

– ترس و بی اعتمادی نسبت به دیگران

– عدم تمرکز حواس و اختلال در یادگیری

– عدم عکس العمل مناسب به محرک های محیطی

علایم آسیب های روحی در اطفال سنین مکتب

عموماً علایم روانی در این سنین به اشکال ذیل می باشند:

– گریه کردن و بی قراری

– اختلالات خواب (بی خوابی – پرخوابی – کابوس های شبانه)

– شب ادراری

– شکایات جسمی متعدد، مثلا شکم دردی، سردردی…

– پرخاشگری و تهاجم

– عدم تمرکز حواس و مشکلات تحصیلی

– ترس از اتفاقات قریب الوقوع

– تقلید صحنه های ناراحت کننده

نشانه‌های معمول در نوجوانان ۱۲ تا ۱۷ ساله احتمالاً واکنش هایی نظیر بزرگسالان شامل یادآوری مکرر سانحه، کابوس، کرختی عواطف، اجتناب از هر چیزی که یادآور سانحه است، افسردگی، استفاده‌ی نابجا از دوا، ناسازگاری با همسالان، پس‌رفت آموزشی، و رفتار غیراجتماعی. همچنین گوشه‌گیری و انزوا، ناراحتی‌های جسمی، تصمیم به خودکشی، امتناع از رفتن به مکتب، ناراحتی در خوابیدن و سردرگمی.

بدیهی است تداوی این اختلالات یک امر تخصصی است که بوسیله‌ی داکتر و در صورت لزوم بوسیله‌ی روان پزشک یا روان شناس بالینی انجام می‌شود، ولی آنچه به امدادگران مربوط می شود شناخت این کسالت هاست تا بتوانند ضمن شناسایی این افراد و ارجاع به مراکز تخصصی‌، استرس آسیب دیدگان را کاهش دهند و از بروز شدت اختلالات روانی آنان پیشگیری کنند.

 توصیه های صحت روانی

برای آن که افراد بازمانده از حوادث، کمتر در معرض صدمات روحی قرار گیرند و از بروز اختلالات روانی دایم در آنان پیشگیری به عمل آید توصیه می گردد:

1 – هرگز کودکان را از والدین شان جدا نکنید، مثلاً:

– اگر کودک مجروح است، الزاماً باید مادر یا پدر یا یکی از بستگان بسیار صمیمی اش همراه او اعزام شود.

– اگر مادر مصدوم است، هنگام ارجاع مادر به مراکز درمانی تخصصی تر، کوشش شود تا کودکان زیر ۴ ساله اش نیز همراه او یا پدرش اعزام گردند.

2- اگر کودک شیرخوار است و مادر فوت کرده است؛

– تلاش صورت گیرد تا برای کودک شیرخوار مادر رضاعی ( یعنی کسی که بتواند به او شیر بدهد) پیدا شود .

– کودک را به بستگان درجه اول مانند پدر یا مادر کلان، خاله یا عمه و کاکا (عمو) بسپارید و سفارش شود که مرتب او را نوازش نموده و هرگز کودک را ترک نکنند.

اگر کودک ۴-۱ ساله است و مادرش فوت کرده است حتماً پدر یا سایر بستگان درجه اول او بطور دایم همراه کودک باشند.

-در صورتی که اشیاء یا لباس قابل استفاده از پدر و مادر متوفی باقی مانده است مثلاً روسری یا تسبیح، آنها را در اختیار فرزندش قرار دهید.

– امکانات بازی و سرگرمی برای کودکان فراهم گردد، زیرا بازی باعث انحراف توجه کودک از استرس می‌شود و به او آرامش می‌دهد.

– سعی کنید کودکان را با گفتن حکایت های جالب بخندانید، ولی این کار را در موقعیت‌هایی انجام دهید که باعث رنجش بزرگترها نشود.

منبع: سایت داکتران بدون مرز

عکس برگرفته از The Afghanistan Express

یادداشت: نشر مطالب روان آنلاین بدون ذکر منبع یا اجازۀ رسمی از مدیریت سایت، مجاز نیست!

درباره‌ی اسماعیل درمان

اسماعیل درمان، ماستر روانشناسی بالینی و مدیر وبسایت روان آنلاین است. شما می‌توانید از طریق صفحۀ «تماس با ما» یا صفحۀ فسبوک روان آنلاین به او و گروه کاری روان آنلاین پیام بفرستید. خوانندگانی که نمی‌خواهند نام شان ذکر شود این را در پیام خود مشخص کنند. گروه روان آنلاین به حفظ هویت خوانندگان احترام می‌گذارد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.