در بارۀ هیستری

چاپ

گردآوری و برگردان: داکتر هامش درویش 

ویرایش: اسماعیل درمان

در اصطلاح عام، هیستری به معنای حالتی از برانگیختی‌های شدید هیجانی است.

اساسا هیستری یک اختلال نسبتا شایع روانی و بازتابی از تعارضات ناخودآگاه انسانی است که از عوامل روان‌‌شناختی ناشی می‌شود.

حدود یک‌ سوم مردم دنیا در طول عمر دچار بعضی از علایم این اختلال می‌‌شوند ولی لزوما بیمار هیستریک شمرده نمی‌شوند.

در طبابت روانی منظور از هیستری، حالتی در فرد است که اضطراب را به علایم بیماری تبدیل کند که آن علایم بعدا کم و بیش از بقیه شخصیت فرد هیستریک تبارز می‌کند. برای مثال سربازی که اضطراب او در جنگ غیرقابل تحمل می‌شود، ممکن است ناگهان بینایی خود را از دست دهد. آزمایش‌ها،  نقصی از نظر فزیکی در چشمان او نمی‌یابند؛ با این همه سرباز هیستریک اصرار دارد که نابینا است و تا زمانی که او را از خط مقدم جبهه دور نکرده‌اند، بینایی او بازگشت نمی‌کند.

در هیستری میل افراطی به اجتناب از انجام دادن برخی از اعمال یا تجربه کردن موقعیت‌ها و نیز تمایل شدیدی به مورد مراقبت قرار گرفتن وجود دارد. وجود همین تمایل به وابستگی است که شخصیت هیستریک را مخصوصاً در معرض تلقین‌پذیری قرار می‌دهد.

البته در چند دهۀ اخیر، از واژۀ هیستری زیاد استفاده نمی‌شود، بلکه در طبقه بندی‌های جدید هیستری تحت عنوانهای اختلالات شبه جسمی Somatoform Disorders ، اختلالات ساختگی Factitious Disorder، اختلالات تجزیه ای Dissociative Disorders، و اختلال شخصیت هیستریک Histrionic Personality Disorder طبقه‌بندی شده است.

 شخصیت هیستریک Histrionic Personality : نیاز مفرط به ستایش ، خودگرا بودن‌، خودبین بودن‌، نمایشگر، متظاهر، و عواطف سطحی در فرد از ویژه‌گی‌های شخصیت‌های هیستریک است. این افراد ظاهرا دراماتیک هستند و گفتار پر آب و تاب دارند، توانائی تقلید و بازی کردن نقش دیگران را بخوبی دارند، استفاده از زبان اندام را در روابط با دیگران دارند Body Language. و همچنان انتظار بیش از حد برای توجه و تلقین‌پذیری دارند.

این علایم در اکثر شخصیت‌های هیستریک دیده شده اند:

۱- اغواگری Seduction: در چهره، ژست و طرز ادای کلمات.

۲- هیجانی بودن Emotional: چنین تصور میشود که بجای ابراز عواطف طبیعی نقش بازی می‌کنند، وقتی تمایلات توجه‌طلبانه‌ی آنها ارضاء می‌شود چنان خوشحال هستنند که حدی ندارد و در محیطی که توجه کافی به آنها نمی‌شود احساس کسالت و ملالت Dysphoria می‌کنند.

۳- خودشیفتگی Narcissism: شدیداً به منافع و ارضای خواسته‌های خود می‌اندیشند و امتیازی را برای دیگران قائل نیستند.

 ۴- دراماتیک Dramatic: زبان و حرکاتشان بسیار رنگین و هیجان‌انگیز است و با آب و تاب فراوان صحبت می‌کنند.

۵- مریضی ساختگی Manipulative: مهارت فوق‌العاده‌ای دارند که با مانورهای مختلف آنچه که می‌خواهند از دیگران می‌گیرند یا منظورشان را اِعمال می‌کنند. اکثرا با صدمۀ ساختگی یا خودکشی ساختگی با چند تا تابلیت (قرص) صحنه‌سازی می‌کنند.

۶- نمایشگری Exhibitionistic: بیش از حد خودآرایی می‌کنند حتی در مواردی که هیچ نیازی برای این کار نیست.

۷- انتظار بیش از حد Expectancy: در مقایسه با افراد عادی، انتظارات و توقعات بیشتری دارند.

۸- وابسته Dependent: وابستگی بیش از حد برای گرفتن توجه‌ی افراطی.

هیستری به‌عنوان یک بیماری

تعریف: هیستری یک بیماری روانی است که با از بین رفتن یا تغییرات غیر ارادی اعمال حسی حرکتی و یا تغییر میزان آگاهی از محیط که ناشی از تعارضهای روانی بوده و علت عضوی برای آنها نمی‌توان یافت مشخص می‌شود. (باید تذکر داد که این اصطلاح دیگر در کتابهای مطرح تشخیصی چون DSM به کار نمی‌رود – اسماعیل درمان)

هیستری تبدیلی Hysterical Conversion Type 

اختلالات حرکتی مثل حرکات غیر عادی، ضعف یا فلج در دست، پا، اندام، لرزه‌های شدید و موزون سر دست و پاها، اختلال راه رفتن، تشنج هیستریک Hysterical Convulsion، اختلالات حسی مانند بی‌حسی Anaesthesia، کاهش حس Hypoesthesia، حس غیر طبیعی Dysesthesia، واکنش اغراق آمیز ذهنی به محرک دردناک Hyperpathia، بی‌حسی نیمۀ بدن

درد: درد در صورت، شکم، لگن خاصره، قفسۀ سینه، و کمر

اختلال در عصب مرکزی مثل اختلالات بینایی و کوری، کوری یک چشم، کری، اختلال تکلم، اختلال بویایی، اختلال چشایی، سرچرخی، اختلال بلع، و اختلالات دیگر را می‌توان نام برد.

هیستری تجزیه‌ای Hysteria Dissociative Type

فراموشی هیستریک Hysterical Amnesia، فرار هیستریک Hysterical Fugue، تعدد شخصیت Multiple Personality Disorder، مسخ شخصیت Depersonalization، حالات شفقی *Twilight States، سندرم گانسر Ganser Syndrome، بیداری در خواب Somnambulism، بهت روانزا Psychogenic Stupor و اختلالات دیگر را می‌توان نام برد.

اصطلاحات هیستری Hysteria، اختلالات شبه جسمی Somatoform Disorder، علایم تبدیلی Conversion Symptoms، علایم تجزیه ای Dissociative Disorders، همه مفهوم مشابه ای را افاده می‌کنند و در طبقه بندی های جدید هیستری تحت عنوانهای اختلالات شبه جسمی Somatoform Disorders، اختلالات ساختگی Factitious Disorder، اختلالات تجزیه ای Dissociative Disorders، و اختلال شخصیت هیستریک Histrionic Personality Disorder طبقه بندی شده است.

DSM-IV TR یا دستنامۀ آماری و تشخیصی اختلالات روانی، اختلال شخصیت هیستریک را اینطور مشخص نموده است: الگوی نافذ هیجان زدگی و توجه طلبی ، كه در اوایل بزرگسالی شروع شده ودر زمینه های گوناگون وجود دارد و با پنج یا بیشتر از علایم زیر تظاهر می‌كند:

 ۱- در موقعیت‌های كه شخص كانون توجه نیست احساس ناراحتی می‌كند.

۲- تعامل او با دیگران معمولاً با رفتار اغواگرانه و برانگیزندۀ جنسی مشخص است.

۳- هیجانات را بطور سطحی و با تغییرات سریع ابراز می‌كند.

 ۴- مستمراً از ظاهر فیزیكی خود برای جلب توجه استفاده می‌کند.

۵- سبك گفتار او برداشت‌گرایانه (امپرسیونیستی) و فاقد جزئیات است.

۶- بیان و هیجاناتش مبالغه‌آمیز، نمایشی و توام با خودنمایی است.

 ۷- تلقین‌پذیر است.

۸- روابط را صمیمانه‌تر از آنچه واقعا هست، تلقی می‌كند.

علل هیستری: تئوری‌های روانکاوی علت هیستری را تثبیت Fixation در مرحلۀ سوم رشد روانی جنسی یا ادیپال می‌داند. فروید مکانیزم پیدایش هیستری را با مفهوم تبدیل Conversion ناخودآگاه انرژی روحی به علایم جسمی شرح داد. امروزه اکثر روانشناسان هیستری را واکنشی در مقابل یک موقعیت اضطراب‌انگیز تلقی می‌کنند که در آن شخصیت فرد در تعیین شکل واکنش نقش عمده‌ای دارد.

دو چیزی که در هیستری مطرح است نفع اولیه primary gain و نفع ثانویه secondary gain است. نفع اولیه وسیله‌ی دفاعی در مقابل اضطراب است. مثلا سربازی که از جنگ می‌ترسد ناگهان کور می‌شود، یا عروسی که می‌خواهد هزار بد و بیراه به مادر شوهرش بگوید، به ناگهان از حرف زدن می‌ماند (گنگ/لال می‌شود)، و این برای شخص هیستری خاصیت ضد اضطراب دارد و نفع ثانویه را با پیدایش علایم برای بیمار فراهم می‌سازد. مثلا فردی که کور شده از جنگ معاف می‌شود و مورد توجه اطرافیان نیز قرار می‌‌گیرد و از کار کردن معاف می‌شود یا لالی/گنگی عروس باعث می‌شود عروس از مسئولیتی که دلخواهش نیست مثل کار منزل معاف شود.

تداوی: درمان هیستری از دو جزء ترکیب یافته؛ یکی درمان علامتی Symptom oriented برای رفع علایم و بازگشت رفتار نورمال است، و دوم درمانی که هدفش ترمیم کل شخصیت بیمار است و یکجا باید انجام شود. در روان‌درمانی بیماران هیستریک توضیح دادن روشن، منطقی و توام با صبر و حوصله علل و نحوه پیدایش علایم نخستین گام در تداوی بیماری است. مهمترین جزء تداوی، پذیرفتن بیمار و بیماری اوست. درمانگر باید از برخورد تعصب‌آمیز و عاری از احساس همدردی خود داری کرده چون که متهم کردن بیمار به ایجاد عمدی علایم به منظور فرار از مسئولیت بدترین تاثیر ممکن را بر بیمار خواهد داشت.

در جلسات روان‌درمانی همچنین کار دیگری که می‌توان برای این بیماران انجام داد برقراری رابطه توام با تفاهم است که طی آن روان‌درمانگر با همدلی و علاقه سخنان بیمار را گوش می‌دهد ، و بیمار را در پیداکردن تعارضهائی ک موجب اضطراب او هستند کمک می‌کند. در تداوی بیمار هیستری روان‌درمانگر از اطمینان دادن قاطع به بیمار برای بهبود یافتن و درمان شدن بدلیل خصوصیت تلقین‌پذیری بیمار ضرری نخواهد کرد. در عین حال آگاه کردن بستگان بیمار در جلسۀ خانواده‌درمانی از ماهیت بیماری و راهنمایی آنها برای ایجاد رابطه‌ی بهتر با بیمار، به‌همراه حمایت و تقویت روحی بیمار موثر است.

منابع:

http://en.wikipedia.org/wiki/Hysteria

http://en.wikipedia.org/wiki/Female_hysteria

http://www.thefreedictionary.com/hysteria

http://www.webmd.com/mental-health/factitious-disorders

http://sid.ir/fa/VEWSSID/J_pdf/68113810108.pdf

 عکس برگرفته از سایت http://www.sonyclassics.com/