مهارت‌های عمده در تربیت فرزندان

 نوشته: داکتر محمد والی پور، متخصص اعصاب و روان

مقدمه و ویرایش: اسماعیل درمان، ماستر روانشناسی بالینی و مشاوره

تربیت اطفال یکی از بنیادی ترین وظایف و حیاتی ترین مهارت در خانواده است که موفقیت و بهزیستی خانواده های صاحب فرزند و جامعه ی موفقتر و پویاتر را تا حد زیادی تضمین میکند. تربیت موثر تاثیر مثبت بر کودکان و محیط اطراف شان داشته و رفتار و کردار نسل بعدی را شکل میدهد. یکی از نکات خوب در مورد مهارت تربیت طفل این است که این مهارتها کسبی و یادگرفتنی اند و والدین با تلاش و کوشش به این مهارتها دست می یابند.

 متاسفانه در افغانستان از یکسو فکر می کنند که این مهارتها یا لازم نیستند یا بطور خدادادی در وجود پدر و مادر  نهفته اند و بدین ترتیب پدر و مادر  نیاز به یادگرفتن مهارت تربیت طفل ندارند! این موضوع درست نیست! پدران و مادران باید از یادگیری این مسایل شرم نکرده و در جستجوی کسب  مهارت و بهتر ساختن رابطه با فرزندان خود باشند.

 از یاد نبریم که اطفال و حقوق شان بطور وسیعی نادیده گرفته شده و نقض میگردند، نه تنها در خانه، بلکه در بیرون از خانه (در مسجد، مکتب، محل کار)، ولی درین میان محیط خانه و نوع رفتار والدین و روشهای که برای تربیت اولاد خود استفاده می کنند در صدر لیست قرار میگیرد.

با درنظرداشت این اهمیت، داکتر محمد والی پور چند مهارت عمده در تربیت اطفال را درینجا تذکر داده است. 

1-    به رفتارهای کودک‌تان با دقت توجه کنید.
بسیاری از والدین توجه کمی به آنچه که در خانه اتفاق می‌افتد دارند و به همین دلیل ممکن است مشکلات را بیشتر و مهم‌تر و بالعکس کمتر و کم اهمیت‌تر از آنچه که هست ارزیابی کنند. بطور مثال کودکان گاه‌گاهی شکایت می کنند، بخصوص در زمان خستگی، مریضی و یا تغییرات محیط. اگر والدین خود خسته و ناراحت باشند ممکن است این مشکل را بسیار بزرگ جلوه دهند. گاهی بالعکس، طفلی که مرتباً با همسالانش جنگ و جنجال می‌کند، والدین در قبال او بی‌توجهی کرده و آن را طبیعی می‌دانند و هیچ اقدامی نمی‌کنند.

با توجه نمودن به رفتارها و یادداشت کردن آن‌ها و اینکه چند بار در روز اتفاق می‌افتد بهتر می‌توانید بفهمید که آیا کودک‌تان مشکل دارد و آیا نحوه برخورد شما برای حل مشکل مفید است یا نی.

2چگونه می‌شود رابطه بهتری با فرزندتان داشته باشید؟
اوقات خوبی را با فرزندتان بگذرانید.
معمولاً والدین زمان بسیار کمی را با فرزندشان می‌گذرانند و بیشتر مواقعی که به ظاهر با بچه‌ها هستند، اغلب به فعالیت دیگری مصروف اند. بهتر است در طول روز و به‌طور مکرر زمان‌هایی را با کودک‌تان بگذرانید. زمان‌های کوتاه (برای مثال 1 تا 10 دقیقه) مفیدتر است. مثلاً وقتی که طفل به شما مراجعه می‌کند تا چیزی پرسان کند و یا چیزی می‌خواهد، بهترین زمان برای توجه به کودک است.

 با کودک‌تان صحبت کنید.
در مورد چیزهایی که فرزند شما به آن علاقه دارد صحبت کنید. صحبت با کودک به او کمک می‌کند که سخن گفتن را یاد بگیرد، مهارت‌های اجتماعی و گفتگو کردن را بیاموزد و اعتماد به نفسش افزایش ‌یابد.

 احساسات خود را به کودک‌تان نشان بدهید.
فرزندتان را بغل کنید، لمس کنید، در آغوش بگیرید، ببوسید، ماساژ دهید، قلقلک بدهید. این کارها به کودکان کمک می‌کند که از مورد توجه بودن و مورد محبت واقع شدن احساس آرامش کنند و رابطه عاطفی آن‌ها محکم‌تر شود. 

3اگر مایل هستید طفل شما رفتار مطلوبی انجام دهد، مهارت‌های تشویق کردن را بیاموزید.
رفتار مطلوبی را که می‌خواهید کودک‌تان انجام دهد دقیقاً مشخص کنید. بطور مثال «داشتن نظم» برای کودک مبهم است (و وقتی برای کودک میگویید که “منظم باش” درک این موضوع برایش مشکل است. بهمین دلیل)  به جای آن می‌توانید از کودک خود بخواهید مثلاً وسایل بازی‌ را در محل خودش قرار دهد.

در هر نوبت یک رفتار را انتخاب کنید و وقتی فرزند شما آن رفتار را به‌صورت خودکار انجام می‌داد روی رفتار دیگری تمرکز کنید.

 از روش‌های گوناگون تشویق کردن استفاده کنید. تشویق‌های شما می‌تواند کلامی باشد (برای مثال: آفرین دخترم من واقعاً از این که بعد از اتمام بازی اسباب‌بازی‌هایت را مرتب کردی، خوشحالم) یا تشویق‌های غیر کلامی مثل لبخند زدن، چشمک زدن، بغل کردن، و … که کودکان از آن لذت می‌برند. اگر از تشویق مادی (خرید یک وسیله) استفاده می‌کنید دقت کنید آن وسیله گران نباشد ولی مورد علاقه فرزندتان باشد. حتماً بعد از اینکه کودک‌تان رفتار مطلوب را انجام داد آن را تهیه کنید و به وعده خود عمل کنید. تشویق باید به موقع باشد، یعنی بلافاصله بعد از انجام رفتار مطلوب توسط کودک. تاخیر تاثیر تشویق را از بین میبرد.

اگر در تشویق کردن فرزندتان برای انجام یک رفتار مطلوب ناموفق هستید با متخصص مشورت کنید.

4- رفتار و مهارت‌های جدید را به کودکانتان آموزش دهید.

برخی از والدین تصور می‌کنند کودکان با گذشت زمان و وقتی بزرگتر می‌شوند (خود بخود) یاد می‌گیرند چگونه در هر موقعیتی رفتار کنند. در حالی‌که برای یادگیری هر مهارت جدید لازم است والدین آموزش دهند، با فرزندشان تمرین کنند، کودک خود را تشویق نمایند و خود الگوی خوبی در این زمینه باشند.

5- چگونگی برخورد با رفتار نامطلوب فرزند

کودکان خواسته‌های زیادی دارند که انجام همه آن‌ها مقدور نیست و یا برخی از این خواسته‌ها پسندیده نیستند. بنابراین همه کودکان لازم است که حدود و قوانین را یاد بگیرند و ناکامی و ناراحتی خود را هنگامی که به خواسته‌هایشان نمی‌رسند کنترل کنند. مدیریت این رفتارها برای والدین ممکن است پردردسر باشد، اما روش‌های مثبت و موثری وجود دارد که به کودکان کمک می‌کند کنترل بر خویش (خویشتنداری) را یاد بگیرند.

روش‌های مختلفی برای اداره مشکلات رفتاری کودکان وجود دارد. والدین با تمرین این شیوه‌ها فرصت خواهند یافت که در هر شرایطی روش مناسب را برگزینند.

6- چگونگی مدیریت رفتارهای نامطلوب کودکان در خارج از خانه

کودکان ممکن است در خانه مشکلی نداشته باشند، ولی در موقعیت‌های دیگری مثل مهمانی، فروشگاه، معاینه خانه داکترو یا مسافرت مشکلاتی را به‌وجود آورند.

از قبل آماده باشید و چنین موقعیت‌هایی را در خانه و خارج از خانه تمرین کنید.

انتظاراتی را که از کودک خود دارید از قبل مشخص کنید و برای او توضیح دهید. برای مثال به او بگویید: امروز که می‌رویم فروشگاه می‌خواهم که دست من را بگیری و از من دور نشوی.

فعالیت‌های سرگرم‌کننده‌ای برای کودک در آن موقعیت خاص فراهم کنید، مثلاً بردن اسباب‌بازی مورد علاقه کودک.

7- تسلط بیشتر بر اوضاع

والدین عزیز هر روز حوادث و مسائلی در زندگی شما پیش می‌آید که ممکن است تعادل شما را دچار مشکل کند. نمی‌توانیم از وقوع بعضی حوادث جلوگیری کنیم ولی می‌توانیم خود را برای مقابله با چنین حوادثی آماده کنیم. می‌توانیم فکر، احساس و رفتارمان را طوری تنظیم کنیم که صدمه کمتری ببینیم. ابتدا موقعیت‌های دشوار را مرور کنید و مهارت‌هایی را که برای برخورد با آن‌ها لازم است تمرین کنید. توانایی‌ها و ضعف‌های خود را بشناسید. اگر مشکلاتی در زندگی شما هست همین امروز برای حل آنها اقدام کنید.

8 – دست‌یابی به روحیه بهتر

هنگامی که یک اتفاق ناگوار برای شما می‌افتد، افکار منفی از ذهن‌تان می‌گذرد. این افکار ممکن است در همان موقع باورکردنی باشند، اما اگر بعداً راجع به آن فکر کنید به نظرتان غیرواقعی، مبالغه‌آمیز و حتی خنده‌دار بیایند. اما در همان زمان این افکار باعث ناراحتی و نگرانی بیشتر شما می‌شود و موجب می‌شود که شما تصمیمات درستی نگیرید و حتی مشکل‌تان بدتر شود. افکار منفی را شناسایی کنید (مثل من همیشه کارها را خراب می‌کنم)،  در گفتگو با خود عبارت مثبت در جهت سازگاری بیشتر استفاده کنید (مثلاً من می‌توانم این مشکل را حل کنم)، و با افکار منفی مبازره کنید (مثلاً گاهی کار از پیش من خراب میشود،  ولی بیشتر اوقات کار را به درستی انجام داده ام)

 یاد بگیرید که چگونه خودتان را در شرایط سخت آرام نگه دارید. برای موقعیت‌هایی که احتمال دارد مشکلی پیش بیاید برنامه‌ریزی کنید و آماده باشید.

9- تقسیم مسئولیت‌ها

پدر یا مادر بودن وظیفه دشواری است و اگر پدر یا مادر هر کدام بخواهند به تنهایی این مسئولیت را بپذیرند دچار خستگی و ناامیدی خواهند شد. یاد بگیرید از دیگران کمک بخواهید، با همسرتان کارها را تقسیم کنید، و در مورد مشکلات پیش آمده حرف بزنید. اگر تا حالا چنین کاری نکرده‌اید ممکن است در ابتدا همسر و سایر اطرافیان به راحتی تقاضای شما را نپذیرند چون آنان عادت کرده‌اند که شما به تنهایی همه کارها را انجام دهید.

(یکی از نکات مثبت در افغانستان این است که اعضای دیگر فامیل درین قسمت با والدین کمک می کنند و زندگی پررنگ تر فامیلی دسترسی به آنها را ساده تر ساخته است)

 منبع: http://www.drvalipour.ir/

درباره‌ی اسماعیل درمان

اسماعیل درمان، ماستر روانشناسی بالینی و مدیر وبسایت روان آنلاین است. شما می‌توانید از طریق صفحۀ «تماس با ما» یا صفحۀ فسبوک روان آنلاین به او و گروه کاری روان آنلاین پیام بفرستید. خوانندگانی که نمی‌خواهند نام شان ذکر شود این را در پیام خود مشخص کنند. گروه روان آنلاین به حفظ هویت خوانندگان احترام می‌گذارد.

۵ نظر

  1. in maharat ha dar tarbiyate atfal bisyar amozenda ast wa baray hama waledain danestane an zarori ast (sawale man ) dar uropa wa amrika aksare farzandan ejazae TV nadaran wa ya aslan dar khanae khod TV nadarand amma farzandane man ejaza darand porgoram hay tafrihi wa porgoramhay amozenda ke mokhsose atfal ast babinand ayya az nazare shoma ke dar in zamina tahqhiqh karda id kodam tariqha behtar ast .ayya atfal aslan TV nabinanan ?

    • اطفال می توانند تلویزیون ببینند ولی بسیار مهم است تا مدتی که تلویزیون تماشا می کنند و نوع برنامه ها مشخص باشد. مثلن برای طفل مشخص کنید که روز نیم تا یکساعت می تواند تلویزیون تماشا کند. نوع برنامه را نیز مشخص کنید. پیشنهاد می کنم برنامه ی که انتخاب می کنید مخصوص اطفال باشد و اگر آموزشی-تفریحی باشد از همه بهتر است. کوشش کنید اطفال را با برنامه های خارج از سن شان و تصویرهای بسیار خشن و خشونت آمیز مواجه نسازید.
      درمان

  2. با تشکر از خواننده ی گرامی، مدیریت وبسایت مسوولیت درستی و دقت علمی این کامنت را به دوش نمی گیرد.

    تربیت فرزندان

    من: پروردگارا بھترین روش تربیت فرزندان زیر سن بلوغ چیست؟

    او: اینکه والدین در رابطه با آنان تقوای عاطفی داشته باشند و به پرستش آنان

    نپردازند و آنان را مبدّل به آرزو و آرمان خود نکنند و امیال فرزندان موجب

    بی تقوائی و گناه در والدین نشود و فرزندان مبدّل به فکر و ذکر آنان نشوند .

    در اینصورت فرزندان موجب عزّت و لذّت و رشد آنان می شوند .

    خداوند خودش کودکان زیر سنّ عقل را تربیت می کند و والدین قادر به تربیت

    فرزندان خود نمی باشند فقط کافی است که جھل و جنون و ھوس ھای خود را

    به فرزندان تحمیل نکنند و فرزندان را اسباب بازی خود نسازند . این کودکانند

    که والدین خود را تربیت می کنند زیرا تحت تربیت مستقیم من ھستند .

    از کتاب ” من ، تو ، او ” استاد علی اکبر خانجانی

    —————————————-
    تعلبم و تربیت فرزندان

    ٣٧ – وظایف واجب والدین در تعلیم و تربیت فرزندان امور ذیل می باشند :

    الف – راستگوئی و بی ریائی پیشه نمودن با فرزندان و آنھا را به طریقی وادار به

    دروغ ننمودن و ھمواره خطرات دروغ را به آنھا یادآوری کردن .

    ب – آداب اخلاقی را در حریم خانه رعایت نمودن .

    ه – فرزندان را دعوت به قناعت و ساده زیستی نمودن .

    و – در سر آغاز جوانی فرزندان را به ازدواج ترغیب کردن و آنھا را تا حد امکان در این

    امر یاری نمودن و آنھا را در انتخاب ھمسر آزاد گذاشتن و راھنمائی کردن .

    ح – فرزندان را از پُر خوری و بازیگری زیاده از حد باز داشتن .

    ط – فرزندان را به چشم اموال خصوصی خود نگاه نکردن و برای آیندۀ آنھا در نزد

    خود و برای خود سرمایه گذاری مادیّ یا معنوی نکردن .

    از کتاب ” چه باید کرد ” استاد علی اکبر خانجانی

    ———————————————————

    +

    الفبای تعلیم و تربیت

    30- یعنی هر کجا که تربیت کودکان به زور و تهدید و تطمیع کشیده می شود انحراف

    آغاز شده است. این حداقل و اساس و مقدمه ای بر تربیت است. و این بدان معناست

    که اگر کسی تربیت کردن نمی داند بهتر است هیچ کاری نکند تا لااقل موجب گمراهی نشود.

    31- کسی که نمی تواند نیکی را انتقال دهد اگر دست به زور زند ایجاد ریا می کند که همان

    شرارت پنهان است که بدترین بدیهاست و شدیدترین گمراهی را پدید می آورد.

    32- اختیار و آزاد نهادن کودکان بهمراه نظارت و مراقبت خود حداقل تربیت است زیرا

    کودک را بخود وا می نهد و کودک جبراً به فطرت خود رجوع می کند و لذا تحت تربیت

    الهی قرار می گیرد.

    33- اگر کودکان را مجبور به شرارت و دروغ نسازیم و بخود رهایشان کنیم تحت ولایت

    الهی تربیت می شوند . و این ریشه ای ترین تربیت است که خداوند رب العالمین است .

    و اینست که اکثر کودکان یتیم از جمله بهترین تربیت یافتگان هستند.

    از کتاب ” سیر و سلوک عرفانی – الفبای تعلیم و تربیت” استاد علی اکبر خانجانی

    ————————————————–

    والدین، شرمسار باشید!

    با والدین

    ای عاق کنند گان فرزندان خویش دیر یا زود . چه چیز را عاق می کنید ؟ مگر

    نه اینکه میوۀ وجودتان را ؟

    این بسیار خوب است که خودتان را عاق کنید در سیمای فرزندان نمک نشناس

    و نا خلف خود . آنان قیامت شمایند و از آنان رھائی ندارید زیرا از خودتان رھائی ندارید .

    پس دست از عاق کردن بردارید و ببینید که آنھا جمال باطن شمایند . از دیدنشان شرمسار

    باشید تا شاید دگر شوند و دگر شوید .

    —————

    چگونه انسان می تواند بواسطۀ مدفوع خود ، جوان شده و جاوید گردد ؟ بچّه ھایتان را

    مزبلۀ ناکامیھای خود ساختید و اینک گند این زباله دان دماغتان را می سوزاند . شما با

    والدین خود ھمان بوده اید که فرزندانتان با شمایند .

    از کتاب ” ابر انسان ” استاد علی اکبر خانجانی

    ————————————————-

    کودک 2

    و كیست كه به سئوال كودكان پاسخ دھد و آنھا را با قاقاليلي خفه نكند؟

    كیست كه به كودكش بگوید « نمي دانم » آنگاه از كودكش براي پاسخ به

    معماھاي وجود بھره جوید و در واقع كودك خود را مراد و مرشد خود قرار دھد؟

    —————–

    پیامبر اسلام ص می گوید : « والدین بایستي تا ھفت سالگي مرید فرزندان خود باشند »

    البته این مریدي ربطي به آخور بستن كودك ندارد.

    ——————

    كودكان قدرتمندترین تربیت كنندگان والدین خویش ھستند بشرطي كه والدین

    میلي به تربیت خویشتن داشته باشند و این حقیقت را در یافته باشند كه آنان

    تربیت كننده كودكان خود نیستند و بلكه بالعكس است.

    —————————–

    آنچه كه یك كودك ذاتاً شبانه روز به آن محتاج ميباشد توجّه فزاینده والدین

    وخاصه مادر است و تغذیه و نظافت به موقع یك امر ثانویه است كه یكي از

    نتایج طبیعي و بموقعِ چنین توجّھي ميباشد.

    —————————

    نسبت دادن صفت بازیگري و بازیگوشي به كودك یك اتھام وارونه است زیرا

    این والدین ھستند كه با كودك خود بازي ميكنند و او را مبدل به یك عروسك

    و بازیچه ميسازند.

    ————

    از کتاب ” معماهای عرفانی ” استاد علی اکبر خانجانی

پاسخ دادن به هادی لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.