تنبیه جسمی، انتقام جویی می آورد

اسماعیل درمان

همانطور که در تعدادی از مقالات قبلی ام اشاره کرده ام، یکی از روشهای معمول تربیت اطفال در کشور ما، تنبیه جسمی (physical or corporal punishment)  است که در بسیاری از موارد به مشاهده می رسد: در منزل، مکتب، مسجد، مدرسه دینی، و حتا محل کار (اطفالی که در دکانها، مزارع، و کنار خیابانها کار می کنند).

بسیاری که دست به این کار می زنند به این باور اند که تنبیه بدنی یا جسمی یک روش موثر برای تربیت طفل و قوی تر ساختن حس اطاعت، فرمانبرداری، پرکاری، تلاش، و احترام است. ولی این باور معمول از ریشه و بنیاد اشتباه است.

از منظر اخلاقی، شکستن حریم شخصی یک انسان غیرقابل پذیرش و برخلاف کرامت و شان اوست و با دست بلند کردن روی یک طفل و ضرب و شتم او این حریم شکسته می شود.

از منظر روانشناسیک چند مشکل عمده را شامل می شود.

یکم: در زمان لت و کوب، طفل بی پناه ترین لحظه عمر خود را تجربه می کند. حریم جسم او توسط نزدیکترین افراد به او (والدین، برادران و خواهران، معلمان، مربیان، و…) شکستانده می شود. او از کسانی ضربه می بیند که طبیعتاً از آنها انتظار حمایت، امنیت، پرورش، و محبت را دارد. لت و کوب، این حس امنیت را از او می گیرد.

دوم: معمولاً افرادی که دست به لت و کوب اطفال می زنند برای این اطفال توضیح نمی دهند که چرا این کار را می کنند. طفل نه تنها علت تنبیه را نمی داند، بلکه چون به اعضای کلانتر فامیل به عنوان رهبر و رهنما و بزرگ خانه نگاه می کند، به این نتیجه می رسد که تنبیه شدن و لت خوردن حق اوست و دیگران اجازه دارند او را مورد ضرب و شتم قرار دهند. بعبارت دیگر، طفل بتدریج می پذیرد که باید لت و کوب شود وگرنه در آینده “پسر خوب” یا “دختر خوب” نخواهد شد.  

سوم: لت و کوب اعتماد و اطمینان را کاهش می دهد و در عوض احساس ترس و اضطراب را جایگزین می کند. یک رابطه دوستانه و مثمر تبدیل به یک رابطه پر از نگرانی و وحشت می شود. احترامی هم که درین رابطه شکل می گیرد استوار بر ترس و هراس است، نه یک رابطه معمول و معقول میان یک فرد بزرگ و با تجربه فامیل با عضو کوچکتر و کم تجربه تر.

چارم: این روش زیان آور تربیتی به طفل منتقل می شود و باعث می گردد که طفل از همین روش در ارتباط با اعضای کوچکتر از خود و یا حیوانات و اشیا استفاده کند که در آنصورت دست به آزار و اذیت حیوانات و شکستن اشیا و آسیب زدن به اموال می زند. بعبارتی، این روش در او تقویت می شود و در مراحل بعدی زندگی برای تربیت اولاد خود از آن استفاده می کند. همین است که خشونت بصورت دوره ای در میان نسل ها به مشاهده می رسد.

پنجم: بعلاوه انتقام جویی از اشیا و افراد کوچکتر و اولاد در مراحل بعدی، این اطفال احتمالاً در زمان توانایی و جوانی دست به انتقام جویی از والدین خود زده و با غفلت و بی توجهی و محدود ساختن منابع اجتماعی و مالی از آنها حساب پس می گیرند. ولی در صورتیکه این حس را بصورت مستمر در وجود خود سرکوب کرده باشند، می توانند بر افراد دیگر جابجا displacement  کنند، و دست به رفتار خشن در مقابل افرادی بزنند که می توانند آنها را تحت کنترل داشته باشند – که در پاراگراف قبلی به آن اشاره شد.

ششم: تنبیه جسمی اعتماد به نفس طفل را ضربه میزند و پیامی که برایش منتقل می کند اینست که او یک موجود بی ارزش و بی فایده است. این حس سبب می گردد که طفل حق را به دیگران بدهد، کمتر اظهار نظر کند، در بحث و مباحثه اشتراک نکند، فکر کند که حرفش و رفتارش درست، بجا، و منطقی نیستند. به دیگران اجازه بدهد تا در تمام موارد برای او تصمیم گیری کنند. در بیرون از خانه نتواند از حق خود دفاع کند؛ تمرکزش بهم بخورد؛ کارکرد تحصیلی و تعلیمی اش ضربه ببیند و در مکتب و مدرسه زیاد موفق نباشد؛ و…

بنابرین بسیار مهم است که والدین یا جوانان قبل از ازدواج از روشهای موثر تربیت اطفال خود را آگاه ساخته و این موضوع را جدی بگیرند. منابعی چون کتابهای تربیت طفل، برنامه های رادیویی و تلویزیونی و مشورت با افراد باتجربه و مسلکی درین زمینه بسیار کمک کننده است.  

برای هر کار کوچک و بزرگ امروز نیاز به داشتن اسناد و مدارک است، ولی متاسفانه برای تربیت اطفال کسی تقاضای مدرک (سرتیفکت) نمی کند. دلیل آن عمدتاً این است که بسیاری فکر می کنند که پدر شدن یا مادر شدن یک وظیفه طبیعی است و در ذات و فطرت ماست و نیاز به این کار ها ندارد.

ما می توانیم انسانهای خوبی باشیم، ولی این دلیل نمی شود که روش تربیتی ما درست خواهد بود. نکته مهم این است که میتوان روشهای تربیت درست را کسب کرد و آموخت. این امیدوارکننده، حیاتی، ضروری، و بجاست و باید فراگرفته شود.

درباره‌ی اسماعیل درمان

اسماعیل درمان، ماستر روانشناسی بالینی و مدیر وبسایت روان آنلاین است. شما می‌توانید از طریق صفحۀ «تماس با ما» یا صفحۀ فسبوک روان آنلاین به او و گروه کاری روان آنلاین پیام بفرستید. خوانندگانی که نمی‌خواهند نام شان ذکر شود این را در پیام خود مشخص کنند. گروه روان آنلاین به حفظ هویت خوانندگان احترام می‌گذارد.

۳ نظر

  1. سپاس فراون از گسترش دقیق موضوع، از آنجائیکه اکثراً تنبیه فزیکی را در قسمت تربیت اطفال شان توجیه پذیر میدانند و تصور میکنند که این موثرین روش برای جلوگیری از به اصطلاح زیاده " پُر رو" شدن طفل شان است، بناً ممنون خواهم شد که دوستان یا جناب دکتر صاحب درمان در قسمت روش های بدیل و درست تنیه در جهت دربیت بهتر اطفال نیز معلومات بیشتری ارائه نمایند.

  2. واقعا عالی بود خیلی سپاسگذارم انتشار اینطور مطالب شما

  3. waqean dorost ast!
    Kudak tanha tarin wa tarik tarin lahze zendgi khod ra bdun kodam yawar o mohabati mibinad, wa in amel baes khord shodan wa sarafgandgi ou mishawad!

پاسخ دادن به Mohammad لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.