تأملی کوتاه بر آهستگی و شتاب در جهان امروزی

چاپ

نوشته: آرش نراقی

ترتیب: اسماعیل درمان 

آهستگی گستره‌ی مشاهده را تنگ اما ژرفای آن را فراخ می‌کند. اما سرعت لاجَرَم نگاه‌ی من را از جزئیات خاص و منحصر به فرد به الگوهای عام و تکرارپذیر معطوف می‌کند.

تکنولوژی مدرن به ما امکان می‌دهد که فواصل بسیار طولانی را در زمانی بسیار کوتاه طی کنیم. و این یعنی سرعت سرسام‌آور. تجربه‌ی وجودی من از تکنولوژی مدرن همین سرعت سرسام‌آور است. سرعت سرسام‌آور تجربه‌ی ما را از زمان و مکان از اساس تحوّل می‌بخشد و “منِ” تازه‌ای می‌آفریند. “آهستگی” به من مجال مشاهده و تأمل در جزئیات را می‌دهد.

وقتی که آرام در کوره‌راهِ جنگلی قدم می‌زنم، می‌توانم گل‌های زرد و بنفش کناره را تماشا کنم، خرگوش‌ها و آهوهایی را که از این سو به آن سو می‌جهند، ببینم، عطر مست‌کننده‌ی بوته‌های یاس و محبوبه‌ی شب را که در کناره‌ی کوره‌راه صف کشیده‌اند، ببویم، و غوغای رنگارنگ پرنده‌های آبی و سینه‌سرخ را در لابلای انبوهِ سبز درختان شکار کنم.

آهستگی گستره‌ی مشاهده را تنگ اما ژرفای آن را فراخ می‌کند. اما سرعت لاجَرَم نگاه‌ی من را از جزئیات خاص و منحصر به فرد به الگوهای عام و تکرارپذیر معطوف می‌کند. سرعت از عمقِ مشاهده کم می‌کند، هرچند که به وسعت آن می‌افزاید. آهستگی با تأمل در جزئیات همراه است، و تأمل مجالی است تا “من” نسبت جزئیات را با خودم دریابم. وقتی که آرام از کنار بوته‌های وحشی یاس می‌گذرم، درنگ می‌کنم، نفس عمیق می‌کشم، و حسّ خوشایندی را که در من برمی‌انگیزد مزه مزه می‌کنم. آهستگی نگاه من را به درون می‌کشاند- نسبت چیزها را با خودم می‌سنجم، بازتاب آن‌ها را بر درون‌ام می‌بینم، و مهم‌تر از آن، بازتاب درون‌ام را بر جهان پیرامون، در جزئیات خُرد آن، می‌پایم. جهت اشیاء در نسبت با درون من شکل می‌گیرد. اما “سرعت”، نگاه من را به بیرون پرتاب می‌کند. تغییر در جزئیات چندان پرشتاب است که برای تعیین جهت و موقعیت مُدام باید از جزئیات بگذرم و بر ساختارهای کلّی یا الگوهای تکرارپذیر پدیده‌های اطراف متمرکز شوم.

وضعیت وجودی سرعت وضعیت “تأمل” نیست، وضعیت “واکنش” است. تو باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن نسبت به تغییرات شتابناک اطراف‌ات مناسب‌ترین واکنش را نشان دهی. مغازله با جزئیات جایش را به کشف الگوها می‌دهد. زندگی پرشتاب مدرن مسابقه‌ی نفس‌گیری است که خط پایان‌اش نقطه‌ی شروع مسابقه‌ای تازه است. اما زندگی معنوی آهسته است، مغازله با جزئیات خُرد زندگی است. انگار ریشه‌ی بحران زیستِ معنوی را در روزگار ما باید در همین جا جُست: در زندگی مدرن سرعت فضیلت است و آهستگی نماد تنبلی.

آیا در روزگاری که مهم‌ترین ویژگی‌اش سرعت است، جایی برای آهستگی، آهسته زیستن، مانده است؟

یادداشت: این نوشته که بر روی صفحۀ فسبوک آقای آرش نراقی به نشر رسیده بود، با توافق ایشان در این جا بازنشر شد.  

عکس برگرفته از سایت http://swwl.com.pk//