عوامل خودکشی در بین دختران و زنان افغان

چاپ

نوشته: داکتر هامش درویش، متخصص صحت روانی (افغانستان) هیپنوتراپیست (انگلستان)

مقدمه و ویرایش :داکتر اسماعیل درمان، ماستر روانشناسی بالینی و مشاوره

به تعریف بسیار ساده و کوتاه، خودکشی یعنی: عملِ آگاهانۀ گرفتن زندگی از خود. خودکشی به باور بسیاری از صاحبنظران یک پدیدۀ چندوجهی است که فقط بخشی از آن به روانشناسی مربوط می‌شود، چرا که عواملی که در بروز خودکشی نقش دارند در حوزه‌های مختلف بخش‌بندی می‌شوند. به همین دلیل است که علومی چون طب، جامعه شناسی، انسانشناسی، روانشناسی اجتماعی، اقتصاد، و غیره روی این پدیده کار کرده و توجه نشان داده اند.

در مجموع زنان بیشتر اقدام به خودکشی می‌کنند، ولی این مردان اند که در خودکشی بیشتر موفق می‌شوند. یکی از دلایل عمده این است که خانم‌ها از روش‌های نرم‌تری در خودکشی استفاده می‌کنند که احتمال نجات شان را بالا می‌برد، مثلا بریدن رگ دست و خوردن دوا. در حالی که مردان از روش‌های خشن‌تری استفاده می‌کنند، مثلا فیرکردن مرمی (گلوله) به سر یا پرتاب کردن خود از ارتفاع یا حلق آویز کردن خود.

نوشتۀ حاضر به گونۀ مختصر در بارۀ خودکشی و عوامل آن در بین زنان افغان بحث می‌کند. مباحث مفصل‌تر را در فرصت‌های بعدی با شما به اشتراک خواهیم گذاشت. اسماعیل درمان

پس از پخشِ یک مجموعۀ تلویزیونی تُرکی از تلویزیون طلوع بتاریخ چهاردم ماه مارچ امسال (که در آن دختری را نشان داد که بنابر مشکلات فامیلی که سر راهش قرار داشت و نتوانست با پسر مورد نظر خود ازدواج کند خود را حلق‌آویز می‌کند) در جریان بیست و چهار ساعت پس از مشاهدۀ  این سریال در دو رویداد جداگانه دو خانم در ولایت هرات خود را حلق‌آویز کرده و به زندگی خود خاتمه دادند.

هرچند اثرات عمیق تلقین‌پذیری در این دو واقعه المناک خودکشی پس از مشاهده این سریال تلویزیونی را نمی‌توان انکار کرد، اما هم‌چنان نمی‌توان به آسانی قبول کرد که این دو زن مشکلات مشابه به سوژۀ آن سریال را نداشته باشند و یا از فشارهای زندگی روزمره به ستوه نیامده باشند. با نگاهی گذرا به وضعیت رقّت‌بار زنان در افغانستان به یقین گفته می‌توانیم که این خانم‌ها قبلاً نیر افکار خودکشی داشته اند و شاید هم راه‌های را برای پایان بخشیدن به زندگی در سر داشته اند و سریال به نحوی بهانه یا کمکی می شود تا این راه را انتخاب کنند.‎

آن‌چه در این دو واقعۀ خودکشی قابل توجه است انتخاب شیوۀ خودکشی است، یعنی حلق‌آویز کردن یا به اصطلاح خود را به‌ دار زدن است که از شیوه‌های قبلی خودکشی مانند خودسوزی متفاوت است. به نظر من بیشتر واقعات خودسوزی به مرگ نمی‌انجامد چون توجهِ اطرافیان را به خود جلب کرده و زنِ خودسوز را کمک می‌کنند. در حالی‌که خواست زنی‌که خودسوزی کرده نقطه پایان گذاشتن به زندگی بوده و نمی‌خواسته دوباره از تجربه ها و خاطرات تلخ و دشواری‌های گذشته رنج بکشد. از سوی دیگر، معیوبیت ناشی از خودسوزی درد دیگری است که بالای دردهای قبلی علاوه می‌شود. پس در این‌جا احتمال داده می‌شود که انتخاب روش حلق‌آویز کردن خاتمه دادن سریع به زندگی و نخواستن کمک و دل‌سوزی از اطرافیان بوده است.

این واقعۀ دردناک سبب شد تا ابتدا روی اسباب خودکشی در سایر کشورها و پس از آن روی انگیزه های خودکشی در میان زنان و دختران جوان در افغانستان بنویسم.

امروزه دانشمندانی که در مورد خودکشی دست به تحقیق می‌زنند برای یافتن انگیزه ها و عوامل آن به گذشته دقیق‌تر می‌نگرند تا شاید بتوانند در یک تقسیم‌بندی کُلّی، در بینِ چیزی به نام خودکشی مدرن و خودکشی اساطیری فرق بگذارند. زیگموند فروید اولین کسی بود که به عنوان یک روانشناس به بررسی این پدیده پرداخت. از نظر او هر انسانی دو غریزه دارد: یکی غریزه زندگی یا عشق و دیگری غریزه مرگ. در بررسی این دو دیدگاه نیزمشخص است که در یک انسان متعادل قاعدتاً باید غریزه زندگی در صدر قرار گیرد و به همین دلیل مرگ را پس می‌زند. اما هنگامی که این تعادل به هم می‌خورد، غریزه مرگ در صدر قرار می‌گیرد و انسان دست به خودکشی می‌زند. بسیاری از کسانی که اقدام به خودکشی می‌کنند در واقع قصد خودکشی ندارند، بلکه برعکس می‌خواهند زندگی کنند و با انجام عمل خودکشی از دیگران در خصوص مشکلات خود طلب کمک می‌کنند.

پدیدۀ خودکشی در تمام نقاط جهان مروج بوده وسالانه در حدود یک میلیون نفر در سراسر دنیا خودکشی می‌کنند، یعنی در هر چهل ثانیه، یک نفر. این آمار از سوی سازمان جهانی بهداشت تایید شده است. خودکشی دهمین دلیل مرگ است و یک پنجم درصد مرگ‌های جهان را به خود اختصاص داده است. در اروپا میزان خودکشی به ویژه در کشورهای شمالی بالاست اما در کشورهای اروپایی مدیترانه و آمریکای جنوبی و آسیا و به ویژه کشورهای مسلمان میزان خودکشی بسیار پایین است.

در کشوری چون افغانستان در سال های اخیر بنابر مشکلات خانوادگی و بی‌عدالتی‌های اجتماعی، رقم خودکشی‌ها و خودسوزی‌ها در بین زنان و دختران روبه افزایش بوده است. شاید افغانستان تنها کشوری باشد که نرخ خودکشی‌های که به مرگ نفر می‌انجامند در میان زنان بالاتر از مردان است.

عواملی چون ازدواج‌های نامناسب که تفاوت‌های سنی در آن فاحش است، ویژگی‌های فرهنگ مردسالاری، نداشتن حق انتخاب همسر، فقر، سابقۀ اقدام به خودکشی در بین یکی از اعضای خانواده، بروز افسردگی، اعتیاد، تغییرات ناگهانی در زندگی، فقدان یا جدایی از شوهر، قرار گرفتن در معرض خشونت، وجود اختلافات خانوادگی شدید و شکست‌های عاطفی، بیماری اسکیزوفرنی (جنون مزمن) همراه با هذیان و توهم که بیمار را تشویق به خودکشی می‌کند، از علل عمده‌ی خودکشی در بین زنان و دختران افغان است.

 در بین زنان جوان متاهل جنگ و جدال با همسر، بیکاری شوهر و مشکلات زناشویی از علل عمدۀ خودکشی محسوب می‌شوند. در این میان اختلالات روانی چون افسردگی شدید نیز نقش خود را دارند.

وقتی دختران کم سن و سال به ازدواج مردان کهن‌سال یا مردان دارای چندین همسر در می‌آیند، می‌توان به سادگی تصور کرد که‌ زندگی شان چگونه شکل خواهد گرفت. این زنان فرصتی برای بیان فشارهای زندگی و خشونتی که بر آن‌ها وارد می‌شود را ندارند. این زنان برای رهایی از خشونت و سایر مشکلات زندگی حتی دستِ شان به طلاق هم نمی‌رسد، چه رسد به بازگشت به خانۀ پدری که نگاه‌ها و طعنه‌های آن‌ها در مواردی آزار‌دهنده‌تر از خودکشی است. بنابراین تنها راه خلاصی از این همه مصیبت را در خودکشی می‌بینند.

دختری که احساس می‌کند در جامعه به او ظلم می‌شود و یا دخترانی که احساس حقارت و درماندگی می‌کنند، و احساس می‌کنند برای هیچ‌کس ارزشی ندارند، و هیچ دلبستگی و امیدی از اطرافیان و جامعه ندارند، شاید به این نتیجه برسند که دیگر راهی به جز خودکشی در مقابل شان باقی نمانده است. مهمترین عواملی که می توان در مورد خودکشی دختران مشاهده کرد از بین رفتن ارزش هایی است که داشته اند با توجه به تحقیرها  وشکست های که از طرف والدین به دختران وارد می‌شود و نرسیدن به خواسته‌ها که جامعه اجازه و فرصت رسیدن به آن‌ها را نمی‌دهد. واضح است دختری که آیندۀ خود را چنین می‌بیند احتمال زیادی دارد که دست به خودکشی بزند.

 علاوتاً در مقایسه با مردان، زنان و دختران جامعۀ ما با مشکلات زیادی از نظر تحصیلی و شغلی روبرو بوده اند. این خود می‌تواند عامل دیگری برای اقدام به خودکشی باشد!

درین نوشته از منابع زیر استفاده شده است:

http://www.afarinesh-daily.com/afarinesh/News.aspx?NID=41957

http://forum.iransalamat.com/showthread.php?t=15636

http://www.khabaronline.ir/news-102821.aspx

 برای معلومات بیش‌تر در بارۀ ارقام، می‌توانید به این جدول نیز نگاهی بیاندازید:

 آمار خودکشی در کشورهای جهان/ جدول 

در جدول زیر که از سایت سازمان بهداشت جهانی استخراج شده است، آمار خودکشی در کشورهای جهان به تفکیک مرد و زن ارائه شده است. در این جدول از آخرین سالی که آمار در دسترس بوده استفاده شده است.

یادداشت: نشر مطالب روان آنلاین فقط با ذکر منبع مُجاز است.