خانواده و نقش حیاتی آن در صحت روان

چاپ

مقدمه و ویرایش: اسماعیل درمان، ماستر روانشناسی بالینی و مشاوره

    در جامعه فامیل‌محور افغان تقریبن ناممکن است صحت روانی شخص را بدون درنظرداشت صحت روانی و نوع رابطه‌های درون-خانوادگی تضمین کرده و بهبود بخشید. حتا در کشورهای غربی و باوجود فردگرایی مفرط شان روانشناسان به اهمیت نقش خانواده در صحت روانی افراد تاکید و اذعان کرده اند و پژوهش های شان بارها این مساله را متبارز ساخته است.

   بطور مثال، یکی از مطالعات بیانگر این است که تداوی اشخاص مبتلا به اسکیزوفرنیا در کشورهای که جمع گرا (collectivistic)  می باشند، و فامیل-محوری و ارتباطات خانوادگی در آنها پررنگ تر است، نتیجه بهتری دارد، بخصوص در مقایسه با مریضانی که در جوامع صنعتی و فردگرا (individualistic)  تداوی میگردند. این مطالعه و مطالعاتی که قبل و بعد از آن انجام شدند نشان داده اند که حمایت خانواده در کاهش استرس و نشانه های مریضی موثر است.

   بنابر همین دلیل عمده، در بسیاری از کشورهای غربی نیز امروزه بر نقش خانواده در تداوی اختلالات روانی و ارتقای صحت روانی تاکید می شود. در کشور ما تاکید بر این موضوع از چند نظر اهمیت دارد:

  یکم: افغانستان کشور سنتی و فامیل-محور است و بنابر آن برای کار درین حوزه باید نقش خانواده را در نظر گرفت.

  دوم: افغانستان از سیستم های حمایت اجتماعی با سطح بالا و گسترده برخوردار نیست. فامیل مهمترین، اصلی ترین، و در تقریبن تمام موارد تنها منبع حمایتی فرد بشمار میرود و بنابر همین دلیل ساده نقش آن نباید نادیده گرفته شود.

  سوم: با بلندبردن سطح آگاهی و برنامه‌ریزی های مفیدتر اجتماعی، خانواده میتواند بهترین محیط، امن ترین فضا، و پرثمرترین عرصه برای رشد شخصیتی فرد گردد. این نوشته نیز به همین موضوع اشاره می کند. نوشته ی زیر که با اندکی تغییر تقدیم شما می گردد برگرفته از وبسایت  “مرجع مشاوره و روانشناسی خانواده” است که پیوند (لینک) آن در ختم مقاله ذکر گردیده است.   

خانواده جایگاه مهمی در رشد شخصیت افراد دارد. اغلب افراد دچار مشکلات مختلف شخصیتی و روانی که فاقد صحت روانی هستند از خانواده‌های ناسالم برخاسته‌اند. از اینرو در تامین صحت روانی افراد خانواده جایگاهی مهمی دارد و ضروری است راهکارهای مناسب در تامین صحت روانی خانواده شناسایی و به مرحله اجرا گذارده شود. در این راستا ضروریست عواملی که مخل صحت روانی خانواده‌ها هستند شناسایی و روشهای مقابله با آنها توصیه گردد. روشن است عدم تامین صحت روانی خانواده ، تلاشهای فردی برای رسیدن به اهداف و پیشرفتهای فردی و اجتماعی را با مانع روبرو خواهد ساخت.

عوامل خانوادگی موثر در صحت روانی

شیوه‌های ارتباطی موجود در خانواده 
شبکه ارتباطی که فرد در آن قرار دارد عامل مهمی در تامین صحت روانی فرد میباشد. از اینرو شیوه‌های ارتباطی نامناسب تاثیرات مضری روی فرد و سلامت او خواهند داشت. خانواده‌های سرد و فاقد روابط گرم و محبت آمیز ، خانواده‌های دارای روابط خصومت آمیز، شیوه‌های ارتباطی شدیدا وابسته معمولا ناسالم گزارش شده‌اند. برقراری شیوه ارتباطی منطقی ، محترمانه و در عین حال گرم و صمیمانه مدنظر متخصصان صحت روانی خانواده است.

مهارتهای زندگی اعضای خانواده و نقش آن در صحت روانی خانواده
لازم است تک تک اعضای خانواده با مهارتهای لازم برای زندگی آشنا باشند. روشن است والدین در خانواده نقش مهمی در ترویج استفاده از مهارتهای سالم زندگی در خانواده دارند. پدران و مادران که فاقد مهارتهای مفید زندگی هستند با عدم تامین الگوی مناسب برای فرزندان مشکلاتی را برای آنها فراهم می‌کنند. به عنوان مثال کودکی که همواره دیده است والدین او در مقابل ناملایمات زندگی با پرخاشگری و منازعه برخورد می‌کنند با احتمال بسیار بیشتری همین روش را در مسائل مربوط به خود در خانواده و حتی در بیرون از خانواده بکار خواهد بست.

از اینرو لازم است خانواده‌ها با آگاهی و کسب اطلاعات لازم در زمینه شیوه‌های صحیح مهارتهای زندگی مثل کنترل و مدیریت استرس ، برنامه ریزی برای زندگی ، مدیریت اقتصادی خانواده ، مدیریت ارتباطات برون خانوادگی ، کنترل هیجانات ، آموزشهای مربوط به اجرای قاطعیت و جرات‌مندی به تامین صحت روانی افراد خانواده مبادرت ورزند.

اقتصاد خانواده و نقش آن در صحت روانی خانواده
وضعیت اقتصادی خانواده با تاثیری که در فضای کلی زندگی می‌گذارد نقش خود را بر صحت روانی خانواده اعمال می‌کند. مشکلات اقتصادی اغلب موجب بوجود آمدن مشکلات دیگری برای خانواده می‌شوند و خانواده ناچارا با معنویات و محرومیتهای در سبکهای زندگی و تصمیم‌گیری مواجه می‌شود که مجبور است با آنها دست و پنجه نرم کند. تحقیقات نشان می‌دهد که اغلب شرایط نامناسب در فضای خانواده اعم از منازعه و سایر مسائل در شرایط رکود اقتصادی خانواده که خانواده با نوعی بحران اقتصادی مواجه است افزایش می‌یابد.

طبقه متوسط اقتصادی از صحت روانی مناسبی بهره می‌برند. در واقع مسائل اقتصادی زمینه ساز بروز مشکلات مختلف ارتباطی و روانی افراد خانواده می‌شوند و با کاهش توانمندی‌های روانی افراد مقابله با این مشکلات را برای خانواده با مانع مواجه می‌سازند. درگیری فکری واقعی برای حل مشکلات مالی خانواده ، مشغله ذهنی با پیدا کردن راههای افزایش درآمد خانواده اغلب به کاهش ظرفیت تحمل افراد منجر می‌شوند. در این حالت فرد با کوچکترین ناملایمتی واکنشهای شدیدی ممکن است از خود نشان دهد. همچنین تلاش و تقلا برای بالا بردن در آمد خانواده و حفظ آن با تحت تاثیر قرار دادن گرمی و صمیمیت روابط خانواده کاهش مدت زمان با هم بودن اعضا نقش منفی خود را اعمال می‌کند.

ازدواجهای مناسب در تامین صحت روانی خانواده
در تشکیل یک خانواده سالم که بتواند از صحت روانی خوبی بهره‌مند گردد انتخاب مناسب و ازدواج موفق مرحله اولیه است. لازم است در ازدواج که اولین مرحله تشکیل خانواده به شمار می‌رود و پایه‌های اساسی تامین صحت روانی خانواده ریخته شود. در این راستا توافق شخصیتی ، اقتصادی ، فرهنگی و فکری حائز اهمیت است که توصیه می‌شود با یاری از بزرگان فامیل، مشاوران و متخصصان امر صورت بگیرد. ازدواجهای نامناسب که در آن همسران از عدم همخوانی شخصیتهای شان رنج می‌برند و یا مشکلات دیگری دارند در طول زندگی مخل صحت روانی آنها و فرزندان شان خواهد بود.

منبع:

–    http://www.ofc.ir/fa/article/psychology/Family_Psychic_Hygiene_2007090374.html

برای اطلاعات بیشتر به این منابع نیز مراجعه کنید:

–   http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1742944

–   http://health.usnews.com/health-news/family-health/brain-and-behavior/articles/2011/06/09/mothers-play-important-role-in-recovery-from-mental-illness

یادداشت: نشر مطالب روان آنلاین با ذکر منبع آزاد است!