اختلالات خواب – بخش دوم

چاپ

پرخوابی 

نوشته: داکتر مصدق نادمی، متخصص اختلالات روانی

ویرایش: اسماعیل درمان 

شکایت اصلی در این اختلال عبارت است از خواب زیاد یا خواب‌‎آلودگی در طول روز.

اهمیت پرخوابی تنها از حدود چهار دهه قبل شناخته شده است. قبل از آن پرخوابی به عنوان تنبلی، مسوولیت‌ناپذیری، صفت بدِ شخصیتی و تمارض یا خود را به بیماری زدن قلم‌داد می‌شد. در بهترین حالت آن را نشانه‌ی از افسردگی یا نارکولپسی (حملۀ خواب) تعبیر می‌کردند.

همه‌گیرشناسی/ شیوع                                                   

پرخوابی در بزرگسالان شایع است. تحقیقات اخیر شیوع آن را بین 12 تا 20 درصد نشان داده است. در یک مطالعه در کشور فنلند شیوع آن در زنان 11 درصد و در مردان 7 درصد گزارش شده است.

پر خوابی اولیه                                                

عوامل متعددی در ایجاد پر خوابی نقش دارند. هنگامی که در ارزیابی‌ها هیچ‌گونه مشکل جسمی یا روانی در سبب‌شناسی پرخوابی مطرح نشود، به این حالت پرخوابی اولیه گفته می‌شود.

برخی از علل پرخوابی                                               

یکم: آپنۀ انسدادی خواب

دوم: کیفیت بد خواب به علت یک مریضی (مثل نارسایی/عدم کفایۀ قلب)

سوم: افسردگی

چهارم: اخذ بعضی از داروها

پنجم: سیکل خواب-بیداری تأخیری

ششم: محرومیت از خواب

هفتم: پرخوابی ایدیوپاتیک (با علت نامعلوم)

هشتم: نارکولپسی (حملۀ خواب)

نهم: حرکات متناوب اندام‌ها در جریان خواب

دهم: سندروم پاهای بی‌قرار

عواقب کلنیکی پرخوابی                                         

1 – تصادفات و حوادث ترافیکی

2 – حوادث شغلی (جراحت برداشتن حین کار، نداشتن تمرکز و در نتیجه اشتباه کردن)

3 – تخریب زندگی خانوادگی

4 – اختلال در قوای شناختی

5 – مشکلات یادگیری

6 – کاهش طول عمر

7 – کاهش فعالیت جنسی

8 – کاهش خلاقیت و استفاده از نیروی کار

تداوی پرخوابی

تداوی اصلی پرخوابی معمولا هدف قرار دادن و درمان علت زمینه‌ای است. مثلا اگر مشخص شود که افسردگی یا کم‌کاری غدۀ تایرویید hypothyroidism یا مورد دیگر عامل پرخوابی است، در آن صورت با تداوی افسردگی، پرخوابی نیز تداوی می‌شود.

اختلال برنامۀ خواب – بیداری                               

درین افراد هماهنگی بین ریتم‎‌های سیرکادین فرد و تغییرات محیطی دچار اختلال می‌شود.

این اختلالات عبارت اند از الگوی مداوم و مکرر وقفۀ خواب که خواب‌آلودگی یا بی‌خوابی را در پی   داشته و حاصل ناهماهنگی بین سیکل خواب – بیداری  مطلوب محیط فرد و عادت خواب–بیداری سیرکادین می‌باشد. این اختلال ناراحتی واضح برای فرد ایجاد کرده یا اختلال جدی در فعالیت فرد ایجاد می‌کند.

این اختلال انواع مختلف دارد. در یکی از اشکال آن که بنام نوع تأخیری یاد می‌شود فرد دیرتر از معمول به خواب رفته و دیرتر نیز از خواب بیدار می‌شود. به گونۀ مثال فرد ساعت 2 بامداد می‌خوابد و ساعت 9 بامداد از خواب بر می‌خیزد، و با وصف این‌که مدت خواب شاید مناسب باشد اما اختلال در ریتم خواب موجود است و در برخی موارد این خواب سبب نمی‌شود تا شخص پس از بیداری احساس سرزندگی و نشاط و انرژی کند.

نوع دیگر عبارت از «جِت لَگ» است که بعد از مسافرت‌های مکرر و طولانی با هواپیما/طیاره از شرق به غرب یا از غرب به شرق رخ داده که در نتیجه خواب و بیداری در زمان‌های نامناسبی روی می‌دهند. مثلا شخص در طول روز می‌خوابد و از طرف شب بیدار می‌ماند.

در نوع «نوبت کاری»، شیفت کار شبانه یا تغییرات مکرر شیفت کاری منجر به اختلال خواب می‌گردد. مثلا این مشکل می‌تواند در افرادی که شیفت‌های کاری طولانی دارند، یا از طرف شب بطور مکرر باید بیدار بمانند، دیده شود.

منابع

1  – Comprehensive Textbook of Psychiatry

2 – Kaplan – Sadock Synopsis of Psychiatry

3 – (American Psychiatric Association: DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual