آشنایی با علایم آشفتگی‌ روانی و رفتاری در اطفال

چاپ

مقدمه، ویرایش و اختصار: داکتر اسماعیل درمان، ماستر روانشناسی بالینی و مشاوره

   بسیاری اوقات با این گونه سوالات مواجه می‌شوم: “پسرم بسیار شوخ است، چطور او را اصلاح کنم؟” یا “دخترم بسیار گپ میزنه، بیخی کله مه خراب کده، کدام راه حل وجود داره که گپ زدنش کم شوه؟” و….

   توضیح و جواب من برای این دوستان یا آشنایان این است که اگر منظور از “شوخی کردن” همان جنب و جوش دوران طفولیت است در آن صورت طفل شان هیچ مشکلی ندارد! اطفال باید از نظر فزیکی/جسمی فعال باشند. این جزیی از نیازهای دوران کودکی برای رشد و پرورش طفل است! گپ/سخن زدن نیز همین‌طور. طفل باید حرف بزند تا مهارت سخن گفتن در او رشد کند و به سوالاتی که دارد جواب دریافت کند. برای این گونه رفتارها نباید نگران بود چون بخشی از دوره رشد و نموی طفل به حساب می‌آیند.

   از سوی دیگر، یک دسته والدین دیگری را مشاهده می‌کنیم که توجه چندانی به تربیت و سلامت فرزندان خود  ندارند و بنابر باوری که دارند “طفل خودش کلان میشه دگه” یا “بچیم برو تلویزیون سیل کو که مه کار دارم” یا “برو ده کوچه همرای بچه های دگه بازی کو که مه حوصله ندارم”…برای این دسته والدین تربیت اطفال کار مشکلی نیست چون بصورت خودبخودی اتفاق می‌افتد!

   پیشنهاد این است که راه میانه را باید انتخاب کرد.  نه در تربیت طفل غفلت کرد و نه هم بسیار سختگیر و  نگران بود. طفل باید بداند که نقش او به عنوان فرزند خانواده چیست و چه انتظاراتی از او برده می‌شود و همچنان چه انتظاراتی باید از پدر و مادر و اعضای کلانتر فامیل داشته باشد. به همین شکل والدین باید روش‌های تربیه طفل را آموخته و بدانند مسوولیت آنها در قبال فرزندان چیست و همچنان از فرزندان خود چه  انتظار داشته باشند.

   حالا با رعایت تمام این موارد در صورتی باید در  قسمت صحت روانی طفل دنبال چاره جویی شد که  فرزند شما بصورت کل در مقایسه با بسیاری از اطفال دیگر کمتر فعال باشد، گوشه گیرتر باشد، زود زود خشمگین شود، دست به تخریب وسایل و اشیای خود و اطرافیان خود بزند، اشتهایش کم شود، به سادگی بترسد، جراتش کم شده باشد، درست نتواند بخوابد، و موارد مشابه دیگر.

   من قسمتی از گزارش تحقیقی که گروهی از داکتران در امریکا انجام داده اند را درینجا ذکر می‌کنم. آنها فهرستی از چند علامت شایع را که می‌توانند بیانگر یک مشکل روانی باشند درین گزارش آورده اند. همچنان علایم بیشتری در پایان این نوشته ذکر شده اند.

یاد ما باشد که کودکان نیز مانند کلانسالان دچار آشفتگی‌های روانی – رفتاری می‌شوند. این واقعیت سبب گردیده تا تحقیقات و مطالعات دامنه‌داری در زمینه انواع این آشفتگی‌ها و تفاوت آنها با آشفتگی‌های رفتاری-روانی کلانسالان و همچنین روش‌های تداوی این مشکلات شود.

از آن جا که دوران کودکی یکی از تاثیرگذارترین و حساس‌ترین مراحل زندگی است، توجه به صحت روانی در این مرحله نیز بسیار حیاتی و با اهمیت است. زیرا شناسایی و حل مشکلات رفتاری و شخصیتی در سنین پایین کمک بسیار بزرگی در شکل‌گیری شخصیت سالم افراد در کلانسالی به حساب می‌آید.

متخصصان روانشناسی اطفال برای کمک به کودکانی که اختلالات روانی در آنها اغلب تشخیص داده نمی‌شود، فهرستی از ۱۱ علامت هشداردهنده جدید را برای والدین و سایر افراد در جامعه منتشر کرده اند که امکان تشخیص آسان‌تر این اختلالات را فراهم می‌سازد.

از بین این علایم/نشانه‌ها می‌توان به احساس غمگینی و درون‌گرایی و کم حرف شدن به مدت دو هفته یا بیشتر اشاره کرد که علامت افسردگی است و همچنین احساس ترس و نگرانی که در فعالیت های روزانه اختلال ایجاد می کند و علامت اضطراب است.

به این ترتیب با در اختیار داشتن این فهرست، والدینی که متوجه هر یک از این علایم در فرزندان خود می شوند موظف هستند در صورت امکان کودک خود را نزد یک داکتر متخصص این رشته برده و هر چه زودتر برای تداوی اقدام نمایند.

دکتر پیتراس جنسن استاد رشته اعصاب و روان در مرکز تخصصی مایوکلینیک در این باره تصریح کرد: شناسایی یک اختلال روانی در سالهای نخست زندگی امکان تداوی زودتر را فراهم ساخته و در نتیجه موجب می شود که نتایج تداوی موثرتر شود.

این ۱۱ نشانه هشداردهنده که فهرست آن‌ها در مجله اطفال منتشر شده (با اندکی تغییر و با در نظرداشت تفاوت‌های فرهنگی/اجتماعی میان کشور ما و جهان غرب) عبارتند از:

ـ احساس غمگینی خیلی زیاد و درون گرایی و کم حرفی به مدت دو هفته یا بیشتر

 ـ رفتارهای شدید و غیرقابل کنترول که به خود کودک یا دیگران صدمه بزند (مثلا عصبانیت زیاد)

ـ دشواری شدید در تمرکز یا بروز بی قراری که ممکن است کودک را به خطر بیندازد و یا روی درس و مشق او تاثیر منفی بگذارد.

ـ نوسانات خلقی یا مزاجی شدید که موجب بروز مشکلات در روابط شود. مثلا طفل بشدت گوشه گیر و افسرده شود و یا برعکس.

ـ تغییرات فاحش و شدید در رفتار یا شخصیت کودک (مثلا کودکی که به رفتن به مکتب علاقمند بود حالا کاملا بی‌علاقه شده باشد یا برای انجام کارهای خود بهانه‌گیری شدید کند)

ـ بروز ناگهانی ترس بدون دلیل که گاهی با سریع شدن ضربان قلب یا سریع شدن تنفس همراه است.

ـ نگرانی‌ها و ترس‌های شدید که فعالیت‌های روزانه را مختل کند.

ـ شرکت در درگیری‌ها و زد و خوردهای متعدد یا تمایل به زدن صدمه جدی و خطرناک به دیگران.

ـ علاقه به مصرف دوا یا مواد مخدر.

ـ تلاش جدی برای صدمه زدن به خود یا اقدام به خودکشی و یا برنامه ریزی برای این اقدام.

ـ نخوردن غذا یا پرتاب کردن آن.

با مشاهده هر یک از این علایم والدین باید برای تشخیص صحیح عامل آنها هر چه زودتر به داکتر صحت روانی یا مشاور مراجعه نمایند چون هرگونه غفلت و بی‌توجهی ممکن است عواقب شدید و جبران ناپذیری را در پی داشته باشد.

همچنین توجه نمایید که جدای از علایم دسته‌بندی شده بالا موارد زیر نیز می‌توانند در تشخیص وضعیت روانی طفل به شما کمک کنند: تغییرات مزاجی یا خلق‌وخو، پرخاشگری/عصبانیت، ناخن‌جویدن، خواب کم و نامناسب، پریدن از خواب، ترس، اضطراب، زود مانده/خسته شدن، دروغ ‌گفتن زیاد، وابستگی، گوشه‌گیری، عدم قدرت در گرفتن حق خود، رفتارهای ناشایست و پیدا کردن لکنت‌زبان از علایم اختلالات روانی در کودکان به شمار می‌رود.

منابع:

1-    وبسایت داکتران بدون مرز http://www.pezeshk.us

2-    وبسایت مایوکلینیک http://www.mayoclinic.com

یادداشت: نشر مطالب روان آنلاین با ذکر منبع آزاد است!