گزارش تصویری از وضعیت صحت روانی در افغانستان

چاپ

اسماعیل درمان و داود صدیقی

بسیار شنیده ایم و گفته ایم که “عقل سلیم در بدن سالم است.” این از آن دسته جمله هاییست که در کشور ما بر زبانها جاری اند، به-مانند “توانا بود هر که دانا بود” و یا “ز گهوار تا گور دانش بجوی” و… ولی مکانیزم های مشخصی که بتوانند هر یکی از این شعارها را بصورت دقیق، هدفمند، و موثر تطبیق نموده و تغییرات بنیادین را در حوزه های آموزشی، فرهنگی و صحی بیاورند یا وجود نداشته اند و یا بصورت سطحی، گذرا، و عجولانه مورد بررسی قرار گرفته اند و به همین دلیل موثریت دوامدار و قاعده-مند نداشته اند. این مشکل در حوزه صحت روانی تبارز بیشتری دارد.

اختلالات روانی در هر کشور و در میان هر جمعیتی به مشاهده میرسند و این مشکل محدود به افغانستان نیست. همانطور که نگارنده در یکی از مقالات دیگر اشاره کرده است، تمام جوامع به درجاتی از این مشکلات رنج میبرند، ولی نرخ این اختلالات در میان شان متفاوت است. درین میان آنچه افغانستان را از کشورهای دیگر متمایز میسازد، اینها اند:

–         ناآگاهی راجع به اختلالات روانی: نرخ بیسوادی در میان افغانها بالاست. این تمام عرصه های زندگی آنها را بصورت منفی متاثر ساخته است و اختلالات روانی یکی از آنهاست. معلومات اکثریت شهروندان افغانستان درین حوزه تقریبن ناچیز است.

–         نگاه منفی به اختلالات روانی: پایین بودن سطح آگاهی و فرهنگ برخورد با اختلالات روانی آمیزه ی را تشکیل میدهند که نوع رویکرد با اشخاصی که مبتلا به اختلالات روانی اند را بسیار متاثر می سازد. در بسا موارد افراد مبتلا با بدرفتاری و غفلت مواجه می شوند، از خانواده و جامعه رانده می شوند، و خدمات لازم برای شان فراهم نمی گردد.

–         جنگ و مهاجرت: کشمکش های نظامی بالای سی سال، میلیون ها افغان را بی خانمان و مهاجر، هزاران زن را بی شوهر، هزاران کودک را یتیم، و هزاران مرد، زن و کودک را معلول کرده است. اکثریت این افراد صدمه های روانی متعددی را تجربه کرده اند در حالیکه دسترسی آنچنانی به خدمات موثر برای رفع مشکلات خود نداشته اند.

–         خدمات صحی محدود: فقر، عدم برنامه ریزی یا برنامه ریزی کوتاه مدت، و نادیده گرفتن اهمیت صحت روان یکی دیگر از عواملی ست که کل این روند را به چالش کشیده است.

–         محدود بودن ظرفیت: یکی از عوامل عمده دیگر پایین بودن ظرفیت و کادر مسلکی برای رسیدگی به افراد نیازمند است. در افغانستان معاصر ما نیازمند صدها داکتر صحت روان، نرس، روانشناس بالینی، و مشاوران استیم، در حالیکه تعداد متخصصین صحت روانی پایین و تعداد نرسها و مشاوران بسیار اندک است. در حال حاضر روانشناسی بالینی (کلینیکال) در افغانستان وجود ندارد.

–         نادیده گرفتن حقوق زنان و کودکان: رویکرد سنتی به وضعیت زنان سبب گردیده تا حقوق زنان بطور وسیعی نادیده گرفته شده و راه را برای خشونت علیه آنها هموار کند. خشونت فامیلی یکی از بزرگترین عوامل بروز اختلالات روانی در میان زنان و کودکان بشمار میرود.

این در حالیست که نرخ اختلالات روانی در میان شهروندان افغان بسیار بالاست. وزارت صحت کشور درین اواخر گزارش داد که بیش از شصت فیصد افغانها از “ناراحتی های روانی” رنج میبرند (1). این رقم واقعاً نگران کننده است، بالاخص با درنظرداشت گسترش فزاینده ی اعتیاد و افزایش افراد مبتلا به اعتیاد که نه تنها فرد بلکه فامیل او را نیز بشدت متاثر می سازد. 

پرسشی که احتمالن در ذهن شما با مرور این سطور خطور میکند، اینست: برای بهبود این وضعیت چه باید کرد؟ در پاسخ باید گفت: راه حل این است که با عواملی که در بالا اشاره شد بصورت هدفمند، دقیق، مشخص، گسترده، و موثر برخورد و با مشکلات مربوط به آنها به شکلی رسیدگی شود که سزامند شهروندان ماست. بعبارت دیگر، با تابوی اختلالات روانی با بالابردن سطح آگاهی مردم مبارزه شود؛ مقابله جدی با گسترش فزاینده ی تولید مواد مخدر و اعتیاد حاصل از آن بشکل گسترده و با همکاری کشورهای منطقه روی دست گرفته شود؛ بر آموزش داکتران، نرسها، مشاوران، و کارمندان اجتماعی و بزرگان محل و رهبران دینی و مذهبی در حوزه صحت روان تاکید صورت گرفته و جزیی از اولویت های برنامه های صحی گردد؛ پژوهش های اساسی و جدی برای آشکارسازی نرخ اختلالات و تشخیص مشکلات عمده روی دست گرفته شده تا بر بنیاد آنها برنامه ریزی ها موثرتر و دقیقتر طرح و تطبیق گردند؛ و…

وزارت صحت عامه افغانستان در این اواخر صحت روان و رسیدگی به اختلالات روانی را جزیی از اولویت های خود قرار داده است، ولی مهم این است تا بودجه کافی در دسترس وزارت قرار گرفته، بر ظرفیت سازی تاکید بیشتر شده، و بر تعداد داکتران، نرسها، روانشناسان و کارمندان مسلکی درین حوزه افزوده شود.

گزارشی که درینجا مشاهده می کنید (2) مروری ست بر اختلالات روانی در افغانستان معاصر، دیدگاههای تعدادی از افراد مسلکی درین حوزه، و نظرات تعدادی از مریضان و شهروندان.

نگارنده از آقای داود صدیقی که با نشر این گزارش تصویری در وبسایت روان آنلاین موافقت کردند، تشکر می کند. این گزارش در حقیقت نمونه ای از کار در حوزه آگاهی-دهی و تلاش برای افزایش معلومات بوده که می تواند قدم مثبتی برای رشد اذهان و ساده تر کردن کار درین حوزه باشد.

 httpv://www.youtube.com/watch?v=fbVRGye4AV0

منابع:

1-      http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2010/10/101010_k01_afg_depression.shtml

2-      http://www.youtube.com/watch?v=fbVRGye4AV0

یادداشت: نشر مطالب روان آنلاین با ذکر منبع آزاد است.