اختلالات خواب – بخش سوم

چاپ

نوشته: داکتر مصدق نادمی، متخصص اختلالات روانی
ویرایش: اسماعیل درمان 

پاراسومنیاها

پاراسومنیاها عبارت اند از اتفاقات جسمی یا تجربی نامطلوب و ناخواسته‌ی که هنگام به خواب رفتن، در طول خواب، یا هنگام بیدار شدن از خواب روی می‌دهند.

پاراسومنیاها پدیده‌های غیرطبیعی اند که حرکت، رفتار، هیجان، ادراک یا فعالیت‌های سیستم عصبی خودکار را در طی خواب در بر می‌گیرند.

عوامل اصلی اختلالات پاراسومنیایی به صورت دقیق روشن نشده است.

به علت برخی شباهت‌ها بین پاراسومنیا و صرع (اِپی لپسی) تا مدت‌ها گمان بر این بود که پاراسومنیا یک نوع اپی لپسی است. در دهه 1960 میلادی، بالاخره مشخص شد که این دو مشکل، کاملا از هم متفاوت اند.

برخی از پاراسومنیاها

خواب‌گردی

اختلال کابوس شبانه

اختلال وحشت شبانه

فلج خواب

دندان جویدن در خواب

شب ادراری

اختلال خواب‌گردی                                              

خواب‌گردی عبارت است از راه رفتن در جریان خواب که معمولا با چشمان باز صورت می‌گیرد. گاهی فرد کارهای پیچیده‌تری مانند لباس پوشیدن و حتا رانندگی نیز انجام می‌دهد. خواب‌گردی معمولا چند دقیقه طول می‌کشد. در موارد نادر ممکن است حتی تا یک ساعت ادامه یابد.

 این اختلال در 1/3 اول شب در مرحلۀ Non-REM خواب روی می‌دهد . بنابراین فرد چیزی را به خاطر نمی‌آورد. بیدار کردن فرد خواب‌گرد نیز دشوار است. این اختلال به صورت عموم بین سنین 12-15 سالگی دیده می‌شود.

خواب‌گردی ساده معمولا به تداوی نیاز ندارد. اقدامات مراقبتی مانند قفل کردن دروازه و کلکین، حذف اشیای خطرناک از مسیر راه رفتن فرد و نیز اجتناب از عوامل برانگیزاننده مهم اند. در مواردی که  دفعات خواب‌گردی زیاد است یا با عواقب خطرناک همراه است، تداوی دوایی/درمان دارویی نیز ضروری است.

در تداوی دوایی مقدار کم  بنزودیازپین‌ها، انتخاب اول هستند. در عین حال ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای (مانند آمی‌ترپلتین) و ترازودون نیز مفید گزارش شده اند.

فلج خواب                                               

فلج خواب عبارت است از فلج عمومی اما موقتیِ عضلات ارادی که معمولا چند ثانیه طول کشیده و بسیار ناخوشایند است. مریض در این حالت بیدار و هوشیار است ولی قادر به حرکت دادن عضلات خود نیست.

فلج خواب در طی خواب REM رخ می‌دهد. اگر در خواب REM، فرد هشیاری خود را باز یابد، قادر به صحبت یا حرکت نیست.

از هر ۱۰ نفر، ۴ نفر فلج خواب را تجربه کرده‌اند. این پدیده معمولا اولین بار در سنین نوجوانی تجربه می‌شود، لیکن فلج خواب در هر سنی ممکن است رخ دهد.

 آن چه با فلج خواب مرتبط اند، عبارت اند از کم‌خوابی، خوابیدن در زمان‌های نامنظم، استرس، و افسردگی دوقطبی، خواب‌آلودگی مفرط یا narcolepsy، گرفتگی یا کرامپ عضلات پا در حین خواب و مصرف بعضی از داروها یا اعتیاد. با این همه ممکن است یک شخص بدون داشتن هیچ کدام از این شرایط دچار فلج خواب شود.

درمان  فلج خواب بر طرف کردن اختلال ضمیموی آن می‌باشد، مثلا افسردگی دوقطبی، خواب‌آلودگی مفرط، یا هر عامل و وضعیتی که در ایجاد آن نقش دارد.

 اختلال کابوس شبانه                                  

در این اختلال فرد ناگهان با دیدن رویا و همراه با ترس شدید بیدار می‌شود. شخص محتوای ترسناک رویا را به خاطر دارد و کاملا بیدار است. اختلال کابوس بیش‌تر در نیمۀ انتهایی شب دیده می‌شود. در سنین 5-6 سالگی شیوع این اختلال بیشتر است.

کابوس‌های مکرر می‌توانند نشان‌دهندۀ مشکلات روانی دیگر باشند. در صورت امکان کاهش و حذف هر نوع منبع اضطراب کمک‌کننده است. باید به کودک و والدین اطمینان داد که شرایط موقت و گذرا است.

تجویز ادویۀ ضد‌افسردگی سه‌حلقه‌ای موثر است. از بنزودیازپین‌ها نیز استفاده می‌شود.

اختلال وحشت شبانه                                     

در این اختلال فرد با فریاد شدید و ناگهانی از خواب بر می‌خیزد. آثار ترس شدید در چهرۀ مریض هویدا است. این اختلال معمولا یک تا سه ساعت پس از به خواب رفتن دیده می‌شود. فرد ممکن است با گیجی و سردرگمی بیدار بماند. برخلاف اختلال کابوس شبانه، در این اختلال فرد معمولا چیزی را به خاطر نمی‌آورد.

اختلال وحشت شبانه بیش‌تر در پسرها دیده می‌شود. این اختلال ممکن است نخستین علامت صرع ناحیۀ جناحی یا تمپورَل مغز باشد. معمولا مقدار کم دیازپام برای محدود کردن آن کمک‌کننده است.

منابع 

1 – Comprehensive Textbook of Psychiatry

2 – Kaplan – Sadock Synopsis of Psychiatry

3 – (American Psychiatric Association: DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual

عکس برگرفته از www.sleep.com

یادداشت: نشر مطالب روان آنلاین بدون ذکر منبع یا اجازۀ رسمی از مدیریت وبسایت مجاز نیست!